3. Umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’tkaziladigan o’quv-tarbiyaviy tadbirlarda xalq hunarmandchiligini o’rganishning mazmun va shakllari
O’quvchilar mehnat ta’limining turli sohalari, yo’nalishlari bo’yicha bilim olishlari, tushuncha va tasavvurlarga ega bo’lishlarida turli o’quv-tarbiyaviy tadbirlar ham muhim o’rin egallaydi. Biz o’quv-tarbiyaviy tadbirlarni belgilashda umumta’lim maktablarida, maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida, ishlab chiqarish korxonalarida, ustaxonalarda, maxalla, jamoatchilik orasida o’quvchilar ishtirokida o’tkaziladigan o’quv-o’rganish, tarbiya maqsadlarida tashkil etiladigan, maktab o’quv rejalari va dasturlari maqsad, vazifalariga zid bo’lmagan holda tashkil etiladigan tadbirlar majmuini nazarda tutdik.
Mehnat ta’limi amaliy mazmundaligi va ishlab chiqarish bilan bevosita va uzviy bog’liqligi tufayli turli o’quv-tarbiyaviy tadbirlarni bolalar ishtirokida o’tkazilishining ahamiyati juda kattadir.
O’quvchilarning mehnat ta’limidan o’tkaziladigan dars mashg’ulotlarida o’zlashtirgan nazariy bilimlarini, ishlab chiqarish va mehnat jarayoni to’g’risidagi tasavvur va tushunchalarini, amaliy ko’nikma va malakalarini shakllantirishda, rivojlantirishda hamda mustahkamlashda, hamda bevosita unumli mehnat jarayonida ishtirok etishlarini ta’minlashda tanishib chiqqan 20 dan ziyod turdagi o’quv-tarbiyaviy tadbirlarning o’rni juda kattadir. Tadqiqotimizni olib borish jarayonida mehnat ta’limida qo’yidagi o’quv-tarbiyaviy tadbirlar mavjud bo’la olishligini kuzatdik:
UE-1. Hunarmandchilik va mehnat ta’lim sohalari bo’yicha tashkil etiladigan turli tugaraklardagi mashg’ulotlar.
UE-2. Maktab, ishlab chiqarish korxonalari va xususiy shaxslar tasarrufidagi hunarmandchilik ustaxonalarida olib boriladigan o’quv, tarbiyaviy, masulli faoliyatda qatnashish. Bunday ustaxonalar respublikamizda «Usto», «Meros», «Hunarmand» kabi uyushmalarga birlashtirilgan.
UE-3. Ta’lim muassasalarida turli fanlar bo’yicha tashkil etiladigan laboratoriyalardagi ijodiy faoliyatda ishtirok etish.
UE-4. Maktab tajriba yer uchastkasida olib boriladigan sinov ishlari, maxsuli faoliyatida qatnashish.
UE-5. Xomiylik va otalik korxonalari ishlab chiqarish uchastkalarida tashkil etiladigan amaliy faoliyat.
UE-6. Ta’lim muassasalari qoshida tashkil etiladigan o’quvchilar va o’qituvchilar mehnatiga tayangan maktab kooperativlari, kichik korxonalar, uyushmalar.
UE-7. 5-9-sinf o’quvchilari qamrab oladigan bevosita davlat, o’quv rejasiga kiritilgan mehnat amaliyotlarida qatnashish.
UE-8. Turli xil mulkchilik shakllaridagi ishlab chiqarish korzonalariga, me’morchilik obidalariga, muzeylarga va boshqa diqqatga sazovor joylarga ishlab chiqarish sayoxatlari uyushtirish.
UE-9. Mehnat bayramlari, anjumanlarini nishonlash.
UE-10. Hunarmandchilik buyumlari va mehnat faoliyati natijalariga asoslangan ko’rgazmalar tashkil etish.
UE-11. Bolalar bog’chalari, mehnat va urush nogironlariga, faxriylariga, keksalarga mehribonlik va amaliy mehnat yordami ko’rsatish.
UE-12. Xomiylik va otalik tashkilotlarining mavsumiy ishlariga yordam ko’rsatish, xasharlarda ishtirok etish.
UE-13. «Yashil» va «Zangori» quriqchilar uyushmalari ishlarida qatnashish.
UE-14. Oilaviy, xususiy hunarmandchilik kichik korxonalari va fermer xo’jaliklari faoliyatida ishtirok etish.
UE-15. Hunarmandlarning oilviy kasb-hunar sulolalari faoliyatini davom ettirish an’anasida ishtirok etish.
UE-16. Yakka tartibda shogirdlik shaklida kasb-hunar o’rganish va yollanma shartnomali mehnatda ishtirok etish.
UE-17. o’quvchi va yoshlarning yozgi mehnat va dam olish oromgohlarida ishtirok etish.
UE-18. Tuman, viloyat, respublika va davlatlararo miqyosdagi turli musobaqalar, konkurslar, ko’rik va kurgazmalarda ishtirok etish.
UE-19. Mustaqil holda (ustoz yoki murabbiy maslahatlari asosida) ijodiy hunarmandchilik, ishbilarmonlik faoliyati bilan shug’ullanish.
UE-20. Ta’lim muassasasi rahbariyati tomonidan tashkil etiladigan vaqtinchalik ijodiy, mehnat uyushmalari faoliyatida ishtirok etish va boshqalar.
O’quvchilarning mehnat faoliyatining bu ko’rinishlarini tashkil etishda ularning yoshi, shaxsiy, ruhiy, fiziologik, jismoniy va aqliy xususiyatlari, pedagogik va metodik, huquqiy mezonlar, mehnat qonunchiligi, sanitariya-gigiyena qoidalari va mehnat xavfsizligi talablari milliy, maxalliy, an’anaviy va noan’anaviy aqidalar, urf-odatlar, ijtimoiy, iqtisodiy, etnik sharoitlar, xususiyatlar hisobga olinishi zarur. Albatta, tadbirlarni o’tkazishda ma’lum ta’lim sohasidagi, sinflardagi, maktablardagi o’quv rejalari maqsad va vazifalari bilan uyg’unlashtirilmog’i lozim.
Mehnat amaliyotining qulay tomonlaridan biri shuki, u bir tomondan tadbir o’quv yillik rejasining tarkibiy qismi hisoblansa, ikkinchi tomondan zamonaviy, maxsuldor o’quv-tarbiyaviy tadbir hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |