Mavzu: 9-15 asrlarda O’rto Osiyo mutafakkirlarining shaxs va jamiyat haqidagi fikrlari Reja

Abu Ali ibn Sino (980—1037) agar jamiyat o'zaro yordam tamoyillari bo'yicha yashaydigan bo'lsa, ideal jamiyatga erishish mumkin. deb hisoblaydi. Uning fikricha, kishilar normal hayot kechirishlari uchun ularni birlashtirib va boshqarib turadigan, qonun yaratish imkoniyatiga ega bo'lgan boshqaruvchiga ehtiyoj sezadilar. Bu boshqaruvchi (yoki payg'ambar) kishilarga qanday yashash va faoliyat ko'rsatishlari kerakligi haqida ko'rsatmalar ishlab chiqishi, ularni hayotga tatbiq etishi, vafotidan keyin esa ularga qoldirishi lozim. Payg'ambar o'z o'miga kimnidir xalifa sifatida qoldirishi kerak. Bordi-yu, u bunday qilmagan bo'lsa, xalifani saylash lozim. Yangi dohiy, rahbar davlat boshlig'i sifatida rahbarlik sifatiga ega bo'lishi, mustaqil bo'lishi, aqlli, axloqiy pok, bilimlarda ham kuchli bo'lishi kerak.
Ibn Sino kishilarning tabiatan teng cmasligini tan olgan va ular o'rtasidagi ijtimoiy tengsizlikka ham shunga binoan tabiiy hodisa sifatida qaragan. Kishilar o'z holatlarini anglashi va shunga qanoat qilishlari kerak.
Ibn Sino jamiyat hayoti mehnatning boshqaruvchilar, tartib posbonlari va ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi taqsimotiga asoslanishini, shunga asosan, jamiyat iyerarxiyali tuzilishga ega ekanligini aytadi. Jamiyatda eng past darajada qullar turadi. Foydali mehnat harbir fuqaroning burchidir; mehnat qilishga qodir bo'lmagan va ishlab chiqarish sohasidan boshqa ish bilan shug'ul- lanuvchilami (masalan, tartib posbonlarini) davlat boqishi kerak. Davlat xazinasi mulk va foyda soliqlari, slniningdek, o'g'rilar, qimorbozlar kabi huquqbuzarlarga solinadigan jarimalar hisobiga to'lib boradi.
Uning fikricha, jamiyat hayotida nikoh munosabatlari birlamchi ahamiyatga ega. Davlat boshlig'i, eng avvalo, nikoh haqidagi qonunga ahamiyat berishi kerak, chunki nikoh avlodning davom etishiga, jamiyat fuqarolarining kelajagiga bevosita daxldordir. Ajralishlar mumkin qadar qiyiniashtirilishi kerak: ayollar uchun bu masala sud orqali yechilishi, erkaklar uchun nikohni bekor qilish uchun katta jarimalar joriy qilinishi kerak. Bu sohada tushunmovchiliklar, meros masalalarida ochiqlik bo'lishi uchun nikohga kirish masalalari ochiq bo'lishi kerak.
Erkak, oila boshlig'i oilaning holati uchun javobgardir, u yo'qligida oila ishlaridagi javobgarlik ayol, xotinga yuklanadi. Ibn Sino oilaviy tarbiya, bolalarning kelajagi masalalariga katta e'tibor bilan qaraydi. Uning fikricha, oilaviy tarbiya, eng avvalo, bolalarga bilim berish, ularga aniq bir hunar o'rgatishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak.