Mavzu-6 Devorlar va tayanchlar

a-ankerli g‘isht-betonli devor; b - orasi bo ‘sh qoldirilgan yoki
penoplast plitalar va boshqa materiallardan qo ‘yilgan devor;
d - termovkladishli devor; 1 - issiqlik o'tkazmaydigan to'ldirgich;

2. 
   - issiqlik o'tkazmaydigan plitalar.
   

• 
  oralig‘i bo‘sh qoldirilgan yoki oralig‘iga issiqlik o‘tkazmay- digan material joylangan devor. Bunday devorlar g‘ishtini terganda choklar ko‘p qatorli sistemada bog‘lanadi. Bunday devorlar besh qavatgacha bo‘lgan binolarda qo‘llaniladi;
  
• 
  termovkladishli devor yarim g‘ishtlardan bo‘ylamasiga terilgan va bir-biriga parallel ikki devordan iborat bo‘lib, devorlar orasiga yengil yoki g‘ovak beton bloklar to‘ldiriladi. To‘rt va undan kam qavatli bo‘lgan binorlarda ishlatiladi.
  

Mayda blok va tabiiy toshdan terilgan devorlar
Devor materiali sifatida g‘ishtlar bilan bir qatorda sopol va mayda yengil beton bloklar keng ko‘lamda qo‘llaniladi. Sopol blok toshlar mayin loydan quyiladi va ichi kovak (7; 15; 21 va 29 kovakli) bo‘ladi. (2.23-rasm). Ularning o‘lchamlari: oddiysi 250x120x133 mm;
yiriklashtirilgani - 250x250x133 mm; moduli - 288x138x138 mm bo‘ladi.

23. 
    
    
    
    e''
    
    b)
    rasm. Ichi kovak sopol bloklar:
    

a - 7 kovakli; b - 15 kovakli; d - 21 kovakli; е - 28 kovakli;
f - kovaklarning ikki boshi ochiq bo ‘lgan yirik blok; g - kovaklarning
ikki boshi ochiq bo ‘lgan blok.

23. 
    rasm. Sopol bloklardan terilgan devorlar:
    

a - bo ‘ylamasiga terish uchun; b - ko ‘ndalang terish uchun;
d - bir qatorli devor; e - 1, 5 qatorli devor.
Bunda tirqishlar yuqori tomonidan yopiq bo‘lib, bloklarni o‘zaro bog‘lash uchun qorishma yaxlit toshlarni terishdagi kabi yoyiladi. Uch kovakli blokni terishdagi qiyinchilik bu yerda uchramaydi. Mexanik ishlov berish oson, g‘ovak strukturaga ega va zichligi kam yengil tog‘ jinslari bor mintaqalarda bino devorlarini tabiiy toshlardan terish maqsadga muvofiqdir. Tabiiy g‘ovak toshlardan bloklar o‘lchamlari yengil beton bloklar kabi, ya’ni 390x190x188 mm qilib arralab olinadi. Bu bloklarni terish ikki va uch qatorli sistemada olib boriladi. Bu toshlarning tashqi ko‘rinishi chiroyli bo‘lganligi uchun qo‘shimcha koshinlashga hojat qolmaydi.
Noto‘g‘ri shakldagi ohaktosh, qumtosh va boshqa zich tog‘ jinslari bo‘laklari xo‘jalik binolari qurishda asosan xarsangtosh plita sifatida ishlatiladi.
Mahalliy devor materiallari orasida ma’lum darajada birikkan, kuydirilmagan gruntlardan qilingan devor materiallari tabiiy toshlar bilan bir qatorda turadi. Bu materialdan asosan o‘rmonsiz, quruq iqlimli va uzoq bo‘lgan mintaqalarda (Markaziy Osiyo, Shimoliy Kavkaz, Qrim, Ukraina) uylar quriladi.
Grunt materillaridan devorlar quyma (maxsus toshlar yordamida) yoki oldindan tayyorlangan yig‘ma grunt bloklardan ko‘tariladi. Bunday devorlarga to‘ldiruvchisiz toza loydan quyilgan xom g‘isht- lardan, somonli loydan tayyorlangan xom g‘ishtlardan ko‘tarilgan de­vorlar misol bo‘lishi mumkin. Bunday materillarni suvga chidam- liligini oshirish uchun ularga ohak, saqich yoki karton qo‘shiladi. Bunday bloklar terrolitli deb ataladi. Grunt bloklar terilgandan so‘ng 5% gacha, quyma devorlarda 18% hajmi kichrayishini nazarda tutish kerak.
Grunt bloklardan odatda tashqi devor 1,5 blok, ichki devor esa 1 blok qalinlikda teriladi. Grunt bloklar odatda 380x185x120; 390x190x140; 330x160x120 mm o‘lchamlarga ega bo‘ladi. Devor- larning ustuvorligini ta’minlash uchun devor qalinligi kamida 50 sm bo‘lib, devor oralig‘i (oralig‘i) devor qalinligining 20 baravaridan oshiq bo‘lmasligi kerak. Grunt blokdan qurilgan binolar unchalik chidamli bo‘lmaydi.