Мавзу-2 Ўсимликлар ҳужайрасининг физиологияси

Протоплазмани кимёвий таркиби. Унда ҳилма-хил органик ва анорганик бирикмалар учирайди. Масалан, карам барги мисолида, оқсиллар-60%, ёғлар-20%, углеводлар-10%, ва минерал моддалар-6%. Тирик протоплазмада 80% гача сув учираса, уруғларда сув 10% атрофида бўлади.
Протоплазманинг қовушқоқлиги ва эластиклилиги. Қовушқоқлик-ҳужайранинг энг муҳим хуссиятидир, ва у ҳужайранинг фаоллигини кўрсатади. Қовушқоқлик деган-да - эритмани ушбу эритмадаги заррачаларнинг ўзаро аралашишига тўсқинлик қилиш қобилиятига айтилади. Қовушқоқлик ситоплазмани структурасини ва коллоид заррачаларини тортишув кучини белгилайди. Қовушқоқлик даражаси ўсимлик турига, навига қараб ўзгаради. Экологик омиллар қовушқоқликка бевосита таъсир этади, маса-лан қурғоқчиликка чидамли ўсимликларда, мезофитга нисбатан юқори бўлса, сув ўт-ларида тескариси, яъни паст бўлади. эластиклик-протоплпзманинг энг муҳим хусу-сиятларидан ҳисобланади. Тирик протоплазманинг механик таъсири натижасида ўзининг аввалги ҳолатига қайтиш хусусияти эластиклик деб деб аталади. Прото-плазманинг маълум структуралари унинг эластиклигига сабаб бўлади.

Протоплазманинг ҳаракати.
Ситоплазма ёш ҳужайраларда айланма ва оқимсимон ҳаракатда бўлади. Ундаги оргаоидлар ҳам бирга қўшилиб пассив ҳаракатланади. Плазмолемма ва тонопласт тинч туради. Айланма (ротатсион) ҳаракат ҳам кузатилади,бунда протоплазма ҳужайра пўстига яқин жойлашади. Протоплазманинг ҳаракати бир тамонга қараб йўналган бўлади. Буни сув ўтларида элодеяда яққол кузатиш мумкин.
Оқимсимон (сиркулясион) ҳаракатда протоплазма ингичка-ингичка оқимлар ҳолида ҳар тамонга йўналади. Маълум вақтдан кейин оқим ўз йўналишини тескари тамонга ўзгартириши мумкин. Бундай ҳаракатланиш ошқовоқнинг шоҳларидаги тукларида кузатиш мумкин.
Протоплазманинг ҳаракати бирламчи ва иккиламчи бўлиши мумкин. Бирламчи ҳаракат нормал шароитдаги табий ҳаракат ҳисобланади. Иккиламчи ҳаракат тинч турган протоплазмадаги ташқи омилларнинг таъсири таъсири натижасида тезлашиши тушинилади. Бундай ҳаракатлар натижасида органоидлар ўзларининг функсияларини бажарадилар.