Mavzu №2. Kimyoviy analizning metrologik asoslari metrologiya haqida tushuncha

Analizning tannarxi

• Bajariladigan har qanday analiz mumkin qadar arzon bo'lishi kerak. Analizning tannarxi muhim kattalik bo'lib, unga reaktiv, jihoz, asbob, analitikning ish vaqti, obyektning narxi va boshqalar ta’sir ko'rsatadi. qimmat asbob va reaktivlar yordamida qilinadigan analiz ham qimmat bo'ladi. Gravimetriya, titrimetriya, potensiometriya, kulonometriya, kolorimetriya va boshqa qator usullar arzon hisoblanadi. Voltamperometriya, spektrofotometriya, YAMR, EPR va boshqa qator usullar ancha qimmat asboblar yordamida bajarilganligi uchun analizlar ham ancha qimmat turadi. Shuning uchun ham analizni arzonlashtirish va qisqa muddat ichida bajarish zarurati doimo analitik kimyoda kun tartibidagi vazifalardan sanalib kelgan. Sanoatda, ko'pincha, ko'p sonli analizlar bajariladi. Ayrim hollarda zaharli, radioaktiv moddalarni, kosmik obyektlar, okean va dengizlar osti obyektlari va boshqalami analiz qilishga to'g'ri keladi. Bunday vaqtda analizni avtomatlashtirish muhim bo'ladi. Avtomatik analiz ancha arzon bo'ladi. Shuningdek, avtomatik analizni masofadan turib (distansion analiz) boshqarish mumkin. Shuning uchun ham analizni avtomatlashtirish qimmatbaho bo'lishiga qaramasdan hozirgi vaqtda analitik kimyo oldida keskin bo'lib turgan masalalardan hisoblanadi. Biz yuqorida qarab chiqqan masalalardan tashqari analiz usuli va sxemasini tanlashda san’at asarlari, arxeologik obyektlar, sud ekspertizasi, turli taqinchoqlar va boshqalar analizida namunaning tashqi ko'rinishini buzmasdan (destruktiv analiz) tekshirish muhim hisoblanadi. Bunday maqsadlarda rentgen fluoressent va yadro fizikaviy usullar, lazer spektroskopiyasi va boshqalardan foydalaniladi. Ayrim hollarda lokal analizning о‘mi beqiyosdir. Bunga yupqa qatlamli plyonkalarni qatlamlab tekshirish, sud ekspertizasi, qo'lyozmalarni identifikatsiyalash, turli buyumlardagi dog'larning tarkibini aniqlash, arxeologik, geologik va boshqa namunalami tekshirish kabilami kiritish mumkin. Bunday analizga usulning fazoviy ajrata olishi, ya’ni namunaning yaqin joylashgan sohalarini farqlashi kabi yangi talablar qo'yiladi. Hozirgi vaqtda zamonaviy usullar 1 mkm yuza va 1 nm chuqurlikni tekshirish imkonini beradi. Lokal analizni amalga oshirish uchun rentgenospektral analizning elektron zondli mikroanalizatorlaridan, lazerli atom-emission va mass-spektrometrik usullardan foydalaniladi. Biz yuqorida ко‘rib chiqqan masalalar juda muhim boiib, ularni hal qilish ancha murakkabdir. Ularni hal etishda tajribalami rejalashtirish va optimallash, shuningdek, zamonaviy EHM texnikasi analitikka yordamga keladi.

Reproduktivlik - bu bir xil tahlil usulidan foydalangan holda, bir xil ob'ektdagi bir xil qiymatni aniqlashning yaqinligini aks ettiradigan, ammo har xil sharoitlarda (turli xil tahlil laboratoriyalari, turli xil tahlilchilar, turli vaqtlar) tahlil qilish sifati. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, natijalarning to'g'riligi -ularning noto'g'ri tomonlari va reproduktivlik -ularning barqarorligi.