Mavzu-10. Tarmoq operatsion tizimlarining arxitekturasi

S- kommutator 
Т- kommutator 
S- kommutator 
1 
2 
S- kommutator 
Т- kommutator 
S- kommutator 
2 
 
S- kommutator 
Т- kommutator 
S- kommutator 
 
Xususan, 1ESS, 2ESS va 3ESS amerika stansiyalari hamda KVARS, MT-20\25, 
ISTOK stansiyalari faqat fazoviy kommutatsiyadan foydalanadi. 
Fazoviy S-kommutatorlar (Space-fazo so‗zidan olingan) kommutatsiya 
maydonida elektron bog‗lovchi yo‗lni barpo etadi, u butun ulanish davomida ulab 
turadi. Bunda kommutatsiya maydonining kirish bilan uning chiqishi o‗rtasida 
fizik ulanishni ta‘minlaydi (elektromexanik va kvazielektron stansiyalarda esa 
mexanik). 
Raqamli fazoviy kommutatsiya kirishlarini chiqishlar bilan ulash faqat 
kirishga ajiratilgan vaqt oralig‗i nomeri chiqishiga ajiratilgan vaqt nomeriga mos 
kelgan holdagina imkon beradi. Shu munosabat bilan faqatgina fazoviy 
kommutatsiyalardan qurilgan kommutatsiya maydoni raqamli ATSlarda amalda 
qo‗llanilmaydi. 
Vaqt kommutatsiyasi 
Vaqt T-kommutatorlari (time-vaqt so‗zidan olingan) virtual ulanishni 
quvvatlaydi, bu ulanish faqat ma‘lum vaqt oraliqlarida mavjud bo‗ladi. Konseptal 
ravishda vaqt kommutatsiyasi xotira tizimidek qaralishi mumkin, u turli vaqt 
oraliqlarini turli xotira yacheykalarini belgilaydi, shu munosabat bilan bunday 
tizim oraliqlararo almashinuv xotirasi deyiladi (TSI) . Vaqt oraliqlarining dasturiy 
vazifa konsepsiyasi turli ulanishlar uchun turli oraliqlardagi aynan bir xil fazoviy 
kommutatsiya nuqtalarini ishlatishga ruxsat beradi. 
STS-kommutatsiya (fazo –vaqt –fazo) 
Dekada–qadamli ATSda yagona kommutatsiya bosqichini ishlatish iqtisodiy 
samarani faqat bu bosqichning ma‘lum o‗lchamlarigacha mumkinligi ko‗rsatilgan 
edi. Bu birkaskadli kommutatsiya maydoniga nisbatan ham adolatlidir; 
maydonning ma‘lum sig‗imidan boshlab uni ko‗p kaskadli qilishga to‗g‗ri keladi. 
Ko‗p kaskadli raqamli kommutatsiya maydonini tuzishda fazoviy va vaqt 
kommutatsiya kaskadlarining turli kombinatsiyalari ishlatiladi. 
Masalan, maydonning 1-kaskadi S fazoviy kommutatordan qurilishi 
mumkin, 2-kaskad esa T vaqt kommutatorlaridan, 3-eng oxirgi kaskad yana S 
kommutatorlardan tuziladi. STS deb ataluvchi bunday kommutatsiya maydoni 3.24 
-rasmda ko‗rsatilgan. U birinchi va uchinchi kaskadlarda N ta S 
kommutatorlaridan va ikkinchi kaskadda M ta T kommutatordan iboratdir. 
S 
T 
S 
NxM M 
MxN 
–rasm. STS kommutatsiya maydoni. 

---