24
олган
спорт
тури
у-н
аҳамияти
умум
ривожланти
рувчи
саломатликн
и
мустаҳкамла
ш у-н ҳар
томонлама
жисмоний
тайёргарлик
ривжлантириш у-н куч,
тезкорлик, чаққонлик,
чидамлилик,
эгилувчанлик.
ёндоштирувч
и
техникаларни
узлаштириш
ва
такомиллашт
ириш
олган
спорт
тури
4.
Машқлар
тузилиш
ва
шаклининг
хусусиятлари
биомеханика
бўйича
циклик
харакат
фазалари
циклидаги
кетма-
кетлик
қонуниятлар
и ва алоқаси
циклларни
қайтарилиш
ини
ва
боғлиқлиги
(юриш,
югуриш,
сузиш,конки
да югуриш
чанғиларда
юриш)
ациклик ҳар бир машқлар ва
таъсирлар тугалланиши ва
қайтарилиши
мумкин лекин
бу б-н циклик бўлмайди
дискни улоқтириш, ядрони
туртиш, жойдан сакраш ва
ҳ.к).
аралаш
циклик
машқларни
ациклик
машљлар б-н бажариш
(югуриб келиб узунликка
сакраш, таёк
б-н сакраш,
граната,
найза
улоқтириш).
5. Ишларини
қуввати
физиология
бўйича
максимал иш
қуввати
харакатларни
нг максимал
частатаси
билан
хактерланиш
и
ёки
мускулларни
нг
қисқариши
ва амплитуда
кучланиши,
катта
бўлиши
мумкин.
Ишлар
20-
30дан то 10-
15 ва бундан
оз
давом
этиши
мумкин.
Субмаксимал
ишнинг давом
этиши
20-
30дан 3-5 гача
800,
1500 м
гача
югуриш
мускулларда
анаэроб жараён
рўй беради
катта
ишнинг
давом этиши
3-5дан 40гача
750кал ория
сарф
қилинади
ўњртача
органимзда
унча
ўзгаришлар
бўлмайди, тиклаланиш
жараёнлари. 10000 м
марофонча югуриш узоқ
масофаларни
сузиш,
чанғиларда 10км дан кўп
масофаларга юриш.
6.Спорт
турлари
оммавий
спорт
турлари
енгил
қўшимча спорт
турлари
техник спорт турлари автомотор
спорт турлари ва бошқалар.
25
атлетика
спорт
ўйинлари, сузиш,
гимнастика
ва
бошқалар
овчилик, балиқ
ови
ва
бошқалар
Жисмоний машқлар техникаси.
Ҳаракат вазифалари мақсадга мувофиқ ҳолда хал этилишга ёрдам берадиган
харакат фаолиятининг усуллари жисмоний машқлар техникаси дейилади. Масалан:
(«оёқни букиб» сакраш усули билан, югуриб келиб узунликка сакраш).
а)
Техника тушунчаси бу харакатларнинг ташқи шаклидир. Жисмоний машқлар
техникаси бетухтов ўзгаради ва такомиллашади. Жадвал 3.
б)
Техниканинг асоси. Негизи - бу ҳаракат вазифаларини аниқ оқилона йўл билан хал
қилиш учун керакли ҳаракатларнинг йиғиндисидир. Масалан: волейбол хужумкор уруш-
тананинг кетма-кетлик ҳаракати: югуриб келиб узунликка сакраш-югуриш, депсиниш
учиш ва қўниш элементларидан иборат.
в)
Техниканинг аниқловчи звеноси - бу ушбу ҳаракат асоси механизмининг энг муҳим ва
хал қилувчи қисмидир.
Масалан: (югуриб келиб баландликка сакрашни асосий звеноси - бу депсинишдир,
улоқтиришда - финал кучланиш).
г)
Техник деталлари - ҳаракатнинг асосий механизмига ҳалақит бермайдиган, унинг
иккинчи даражали хусусиятидир. Бу спортчининг индивидуал хусусиятига боғлиқ.
Масалан, уч сакрашда учиш фазаларининг ўзига хос муносабати
Жадвал 3
Циклик харакатларда
(ирғитиш, сакраш ва бошқалар) уч фазани ажратиш мумкин:
1.
Тайёрлов фазаси. Масалан, ирғитиш қўлни ва танани орқага тебратиш;
2.
Асосий фаза. Масалан, ирғитишда буюмни қўйиб юбориш;
3.
Якуний фаза. Масалан ирғитиш мувозанатни сақлаб қолиш, ухини тўхтатиш. Учала
фаза чамбарчас боғлиқ бўлиб, бир-бирининг давоми бўлиб бутунлича бажарилади.
Фазовий - вақт, ритмик, динамик характеристикаларни бир-биридан фарқлайдилар.
Жисмоний машқлар техникасига кинематик, динамик ва ритмик ҳаракат
характеристикаси киради. Кинематик характеристика: фазовий вақт ва вақт
характеристикаси киради. Бу ҳаракат характеристикалари бир-биридан фарқлайдилар.
Фазовий характеристика ўз ичига «дастлабки холат, тана холати, ҳаракат
йўналишни қамраб олади.
Техника - ҳаракат фаолиятини
бажаришнинг унумлмроқ усули
Техниканинг асоси, негизи
Техниканинг шахсий
(гуруҳли) хусусиятлар
Техниканинг
аниқловчи звеноси
Индивидуал
(гуруҳли)
хусусиятлари
Техниканинг де-таллари
26
Дастлабки холат (Д.Х.) - машқларни тўғри бажаришга энг қулай шароитлар ва
имкониятлар яратади, ҳамда кейинги машқларни муваффақиятли
бажаришга имкон
беради. Дастлабки холатини ўзгартириб тана холати қисмларини кетма-кетлиги
ўзгартириб организмга таъсир этувчи жисмоний юкламаларни тўғри бошқариб олиб
боришга ҳам имконият яратади.
Тана холати - ҳар хил спорт турларида, ҳар хил махсус эстетик талаблар қўйилади.
Масалан, фигурали учиш, спорт гимнастикаси, бадиий гимнастикада бош холати, оёқ
учларини узатилиши, қадди-қоматни тўғрилиги ва бошқалар.
Тана қисми ёки буюмни ўтиш йилини троектория (йўналиш) деб аталади.
Троекторияда шакл, йўналиш ва амплирудалар мавжуд.
а) Шакли бўйича ҳамма ҳаракатлар тўғри чизиқли ва эгри чизиқли йўналишда бўлади.
Боксда ва қиличвозликда тўғри чизиқли ҳаракатларни учратиш мумкин. Қолган ҳамма
машғулотларда, спорт турларида фақат эгри чизиқли ҳаракатларни кўриш мумкин.
Ҳаракат вазифалари муваффақиятли бажариш учун, буюм ёки тана ҳаракатлари.
б) Йўналиши катта аҳамиятга эга (мўлжалга тушуриш __________1,5м______2м), ҳамда
айрим мушакнинг ривожланишига жисмоний машқларнинг
таъсирчанлиги каттадир
(юқори-пастга, олдинга-орқага, ўнг ва чап томонга ва ҳ.к).
в) Ҳаракат амплитудаси, бу тана қисмининг ўтиш йўлининг катталиги, бурчак (градус),
чизиқли (қадам узунлиги), ўлчамларда ҳар хил белгилар (олдинга энгашишда қўлларни
полга теккизиш), тана белгилар (олдинга энгашишда товонларни ушлаш ва ҳ.к) билан
белгиланиш мумкин.
Фазовий - вақт характеристикасига - тезлик ва
тезланишлар
киради. Ҳаракат тезлиги - йўлнинг босиб ўтиш учун кетган вақтга нисбати билан
аниқланади. Агар ҳаракат тезлиги йўлнинг ҳамма нуқталарида бир хил бўлса, ҳаракат
текис ҳаракат дейилади.
Do'stlaringiz bilan baham: 
