Мавзу № тафаккур бузилишлари. Тафаккурни ассоциатив жараёнининг бузилишлари. Тафаккур

Фикрлашнинг мазмун жиҳатдан бузилиши
Ўта қимматли ғоялар — бирон аниқ далил билан боғлиқ холда вужудга келувчи, аҳамияти катта бўлмаган хулоса, фикр, ғоя ва тасаввурларни бемор ўзи учун жуда катта аҳамиятли деб билади. Бу фикрлар узоқ вақт бошқа фикрлардан устун туради ва беморнинг юриш-туришини аниқлаб беради. Масалан, ҳақиқатдан ҳам шеър ёзувчи киши ўзини истеъдодли шоир деб билади ва ўзини шундай тутади. Атрофдагилар уни тан олмасликларини ёмон ниятлилар, кўролмаслик деб тушунади. Ўзининг ягоналиги ҳақидаги бундай ўта қимматли ғоялар бошқа қобилиятли одамларда, яъни музика чалувчи, илмий иш қилувчиларда ўзига ортиқ баҳо бериш натижасида ҳам келиб чиқади. Жисмонан етишмовчиликда ўта қимматли ғоялар ҳам бўлиши мумкин. Ҳақиқатдан ҳам хафа бўлган одам бошқа нарса ҳақида ўйлай олмайди, унинг барча фикр ва диққати мана шу воқеага қаратилган бўлади.
Бундай одам энди хафа қилмайдиган, ҳатто яхши ниятли бошқа ҳаракатларни ҳам ёмон қабул қилади. Бундай одамларда ўз-ўзига танқид сусайган бўлиб, уларни бирор нарсага ишонтириш қийин бўлади. ўта қимматли ғоялар таркиби турличадир.
Энг кўп учрайдиганлари: кашф қилиш, реформаторлик, умр йўлдошига бевафолик, ипохондрик тавсифга эга бўлади ёки моддий, оилавий жудоликка боғлиқ ёвузликлар қилиш ўта қимматли ғоялардир.

Ўта қимматли ғоялар васваса ғояларидан хулосада яққол хатоларнинг йўқлиги, реакцияларнинг аниқ ходисаларга боғлиқлиги, шахсда ўзгариш бўлмаслиги билан фарқ қилади. Маълум вақтдан кейин ўта қимматли ғоялар жадаллигини йўқота бошлайди ва бутунлай йўқолади.

Агар касаллик тобора ривожланиш билан кечса, ўта қимматли ғоялар, васваса ғояларига айланиши мумкин. Баъзида ўта қимматли васваса ғоялар орасидаги оралиқ ҳолат учрайди. Баъзи муаллифлар бу оралиқ ҳолатни ўта қимматли васвасага хос дейдилар. (А. В. Снежневский). Ўта қимматли ғоялар патологик фикрли дисгар­моник шахсларга, параноид психопатияларга хосдир.
Ўта қимматли ғояларни соғлом кишиларда учрайдиган, уларнинг касби, муҳити, вазияти, қизиқишлари билан боғлиқ бўлган устивор ғояларидан фарқлаш керак. Масалан, иш вақтида доимо уйдаги касал отасини ўйлаш. Фикрлашнинг мазмун жиҳатидан бузилиши — субдепрессив ҳолларда учрайди.