Mavzu № sosiologiyaning fan sifatida vujudga kelishi obyekti va predmeti antik dunyo olamining «oltin davri»

sosial xarakat jarayonini va uzaro ta’sirini kauzal tushuntirishga
intiladi ". Olim sosial xarakatning anglanganlik va rasionallik darajasiga kura ularni maksadli-rasional, kadriyatli-rasional, affektiv
va anoanaviy xarakatlarga ajratgan .
Maksadli-rasional xarakatda xarakatni amalga oshirayotgan shaxe tomonidan uning xar bir xarakati anik anglangan buladi, uning maksadi anik kuyilgan, maksadiga yetishtiruvchi eng samarali vositalar tanlangan buladi. "Xulk-atvori maksad, vositalar va xarakatining mumkin bulgan salbiy okibatlariga yunaltirilgan, vositalarning maksadga va uning okibatlariga bulgan munosabatlarini rasional baxolaydigan individning
xarakati maksadli-rasional sanaladi ". Bopщacha kilib aytpanda, individning xarakati anoana yoki urganish asosida vujudga kelmagan bulishi kerak.
Jamiyatda odatda kadriyatli-rasional xarakatlar kup uchraydi. Bunday xarakatlar davomida xarakat yunaltirilgan obekt uzining kadriyatlaridan kelib chikkan xolda xulk-atvorini uzgartiradi, ya’ni burch tufayli xarakat kiladi. Misol uchun ota-onalar oldidagi burch, vatan oldidagi burch, farzand oldidagi ota-onalik burchi va x-k. Veberning fikricha, kadriyatli-rasional xarakatlarning "majburiyatlar"ga buysunadi. Bunda individ jamiyatda urnatilgan kadriyatlar tizimiga butkul ishonadi va ularga amal kilishga intiladi. Baozan bu xarakatlar individning uzi uchun salbiy okibatlarga yoki nokulayliklarga olib kelsa xam urnatilgan normalardan tashkariga chika olmaydi. Kauzal - (lot. causalis) sababiy. Sabablar asosida ma’nosida k,ullanilgan.⁷⁶
An’anaviy xarakat - individning urganib kalgan, kunikmaga aylanib kolgan odatiy xarakatlari tuplami. Ushbu xarakatlar insonning jamiyatda kabul kilgan va uzlashtirgan norma xamda kadriyatlari asosida shakllangan bulib, anoana sifatida idrok etiladi.
Affektiv xarakat - affekt xolatida sodir etilgan xarakat, kiska muddatli jadal emosional xolat okibatida unga ta’sir etgan tomonga nisbatan kilingan xarakatlar tuplamidan iborat. Misol uchun gazab yoki kalik kurkuv paytida affekt xarakat sodir bulishi mumkin. Bunday xarakatning asosini individning zudlik bilan kondirilishi kerak bulgan kasos, extiros yoki intilish kabi tuygulari yotadi.
Veberning fikricha, anoanaviy va affektiv xarakatlar odatda anglanmagan xolatda individ tomonidan amalga oshiriladi. Chunki ular da anglanganlik elementlari va rasional karorlar xos bulmaydi. Shuning uchun bunday xarakatlarni tula ravishda sosial xarakat toifasiga kiritib bulmaydi.