Mavzu : Intelektual mulk himoyasi Reja: I. Kirish

Bir-biriga bogʻliq ikki tizim.
Bugungi kunda intellektual mulk hamda innovatsiya respublika milliy iqtisodiyotini rivojlantirish uchun suv va havoday zarur sohalarga aylangan. Bu ikki egizak tizimni bir-birining ishtirokisiz tasavvur qilib boʻlmaydi. Ammo shu bilan birga, ikkala tizim infratuzilmasi, intellektual mulk bozori yurtimizda hali shakllanmaganini ham tan olish zarur. Bu boradagi ilk gʻoyalar hamda tashabbuslar ham qogʻozda qolib ketayotir.
Bir dalil. Respublika patent idorasida rahbar boʻlib ishlagan yillarda mutasaddi vazirlik va kompaniyalar, yirik ishlab chiqaruvchilarning eʼtiborini tortish maqsadida 2009-yildan boshlab “Istiqbolli ixtirolar” toʻplamini chop etgan edik. Yaʼni biz, 2011-yilgacha 200 dan ziyod ixtirolarning taʼrif hamda tavsiflarini eʼlon qilib borganmiz. Ammo mazkur istiqbolli ixtirolarning keyingi taqdiridan bexabarmiz.
2008 — 2010-yillarda 50 dan ziyod oliy oʻquv yurtlari, shuningdek, Navoiy, Olmaliq, Bekoboddagi yirik korxonalarda seminar-trening, oʻqitishlar oʻtkazilib, shartnomaviy munosabatlarga kirishilgan, 2010-yilda sohani rivojlantirish konsepsiyasi ishlab chiqilib, hayʼat majlisida tasdiqlangan edi. Ixtirochilar va ishlab chiqaruvchilar aloqasini bogʻlash maqsadida Vazirlar Mahkamasi departamentlarini yigʻib, taqdimotlar oʻtkazilgan...
Oxirgi uch yilda davlatimiz tomonidan ilm, fan, maʼrifat ahliga, xususan, isteʼdodli olimlarga grantlar, iqtisodiy koʻmaklar berilayotgani ijobiy hodisa, albatta. Ammo ilm-fan, innovatsiya va ishlab chiqarish tandemida intellektual mulk imkoniyatiga alohida yondashuv boʻlishini istardik. 
Aslida, intellektual mulk, bu, koʻp sonli yaratuvchilar bilan tovarlar, xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar oʻrtasida toʻplangan katta mablagʻni adolatli taqsimlash instrumenti. Turgan gapki, u ikki tomonni, birinchi navbatda, davlatni iqtisodiy boy qiladigan mexanizm. Biroq kuzatiladiki, jamiyatning ayrim boy-badavlat kishilari intellektual mulk rolini ochiqdan-ochiq rad etish barobarida boshqalarni shunga daʼvat etishga urinadi. Chet elda esa buning aksini koʻramiz. Sababi bunday tizim va infratuzilma ishga tushib ketsa, koʻplab “uddaburon tadbirkor”larning bojxona, soliqchilar koʻzini shamgʻalat qilish hisobiga boyib qolishi, yengil-yelpi yoʻl bilan daromad olishi barham topadi. Bundan anglashiladiki, ayrim biznes kishilari, uyushgan guruhlar intellektual mulk sohasida kutilayotgan islohotlarga, demakki, milliy iqtisodiyotning rivojiga turli darajada toʻsqinlik qilishga har jihatdan intiladi. Misol uchun, yiliga 10 milliard soʻmlab daromad olayotgan CD, DVD disklari sotiladigan “qaroqchilik” bozori qonunga itoat qilmayotgani ham shundan dalolat.
Demak, aytish mumkinki, intellektual mulk — oʻn minglab ixtirochilarning jasorat maydoniga aylanib borayotir. Bu haq gap. Binobarin, intellektual mulk yuqori texnologiya va oʻta iqtidorlilar biznesiga kiradigan oʻn minglab intellektuallarning fundamental instrumenti hamdir. AQSH, Shvetsiya, Fransiya, Germaniya, Yaponiya, Janubiy Koreya, Malayziya va boshqa iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar intellektual mulk instrumentidan jahon pul oqimini qayta taqsimlash maqsadida foydalanadi. 
Xulosa.
Xulosa oʻrnida aytganda, Oʻzbekistonda intellektual mulk tizimini zamon talabi asosida qayta koʻrib chiqish va rivojlantirish payti keldi. Qolaversa, bu istiqbolli soha aqlni pulga hamda anʼanaviy iqtisodiyotni raqamli iqtisodiyotga aylantirish poydevori boʻlib xizmat qiladi. Zero, davlatimiz rahbari taʼkidlaganidek, “Intellektual mulk himoyasini mustahkamlay olsak, bu ham uchinchi Renessansga ishonchli poydevor boʻladi”. 


Foydalanilgan adabiyotlar.
1. http://www.ima.uz/uz/
2. https://yuz.uz/uz/news/intellektual-mulk-himoyasi-boyicha-davlat-bojxona-qomitasiga-vazifalar-yuklatildi
3. https://www.ima.uz/uz/information/info/news/2076/
4. https://www.gazeta.uz/oz/2022/04/05/intellectual-property-rights/
5. https://lex.uz/docs/-5248263