|
Савол ва супориш:
1. Аҳамиятисаноативазнин дар пешрафти иқтисодиёт аз чи иборат аст?
2. СоҳаҳоисаноативазниниТоҷикистонрономбаркунед.
3. Кадом соҳаҳоисаноатикӯҳӣдарТоҷикистонбештарривоҷёфтааст?
4. Хусусиятҳоиҷойгиркунонии соҳаҳоисаноатикӯҳӣазчӣиборатаст?
5. Кадом корхонаҳоисаноатиметаллургияромедонед?
6. Барои чӣдарТоҷикистонсоҳаисаноатигидроэнергетикӣбештарривоҷёфтааст?
7. АҳамиятисохтмониНОБ - и Роғунро баён кунед.
8. Саноати мошинсозӣкадом намудҳои маҳсулотро истеҳсолмекунад?
9. Маҳсулотисоҳаисаноати химиявии Тоҷикистонро нобар кунед.
10. Ба харитаи контурии Тоҷикистон НОБ – ҳоро ишора кунед.
Мавзўи 12. Тавсифи комплекси агросаноатї ва дараљаи шаклгирии он дар Тољикистон. Географияи соњањои хољагии ќишолоќ. Масъалањои
амнияти озуќаворї
Дар мавзӯисохторисоҳавиихоҷагиихалқмобо комплексҳои (маҷмӯи) соҳавӣвабайнисоҳавӣшиносшудемвақайдкардем, ки аз ҳамамуракабтарин байни ин комплексҳокомплексиагросаноатӣ (КАС) мебошад. Маҷмӯи (комплексҳои) соҳаҳоигуногун, киазҷиҳати технологӣбаҳамалоқаманданд комплекси агросаноатӣ меноманд. Аниқтараш баҳамалоқамандиисоҳаҳоисаноатвахоҷагииқишлоқроКАСменоманд, киаз 3 қисматитаркибӣиборатаст:
1. Соҳаҳое, кибазаимоддӣтехникиихоҷагииқишлоқротаъминмекунад (сохтмони деҳот, мошинсозиихоҷагииқишлоқ, истеҳсолинуриҳоиминералӣ, заҳрохимикатҳо, мелиоратсия, ирригатсиявағайраҳо).
2. Соҳаҳое, кисаноатҳоисабукухӯроквориробоашёихомтаъминмекунад, яънебевоситасоҳаҳоихоҷагииқишлоқ.
3. Соҳаҳое, кимаҳсулоти хоми хоҷагииқишлоқромекашонанд, нигоҳмедоранд ва коркард мекунанд (нақлиёт, системаианборҳо, саноатҳоисабукухӯрокворӣ).
Бояд қайд кард, ки пешрафти иқтисодиётдармаҷмӯъаздараҷаишаклгирииКАСвобастааст. Мутаассифона дар ТоҷикистонКАСпуррашаклнагирифтааства соҳаҳои он аз ҷиҳатисохтор ва дараҷаитараққиётгуногунанд.
Дар ТоҷикистонсоҳаиякумиКАС суст инкишоф ёфтааст. Талабот ба маҳсулотиинсоҳаасосандарнатиҷаи маҳсулоти воридотӣқонеъ гардонда мешавад. Корхонаҳои нисбатан калони ин соҳа заводи нуриҳои азотии Вахш, Душанбеселмаш, Тоҷикселмаш ва якчанд корхонаҳои нави шахсӣмебошанд. Қисмати аз ҳамапешрафтаисоҳаиякумиКАС ирригатсия ва мелиоратсия мебошад, ки дар замони ҲокимиятиШӯравӣхубинкишофёфтабуд. Мафҳумиирригатсияҳамаичизҳои мансуб ба обёриро дарбар мегирад (сохтмони каналҳо, обанборҳо, гидроузелҳо, истгоҳҳои обкашӣ, заҳбурҳо, корезҳо). Мелиоратсия ғайраз обёрӣ, инчунин аз тахту ҳамворкарданизамин, шӯршуйӣвадигарамалиётҳо иборат аст.
Ҳоло дар Тоҷикистонзиёдаз 10 ҳазорсохтмонҳоигидротехникӣваназдик 30 ҳазоркмканалҳоимагистралӣватақсимкунандасохташудааст. ДарозииканалҳобадарозииумумиидарёҳиТоҷикистонбаробараст. Обёрикунӣ дар Точикистон таърихи чандинасра доранд. Ва эҳтимолмеравад, кибобаробаризироаткорӣтоҷикониқадимбасоҳаиобёрикунӣниззаминагузоштаанд. Дарнатиҷаиҳафриёти археологӣканалхоикадим - Ғӯлакандоз (ноҳияи Ҷ. Расулов), Булунгур ва Туксанкорез (нохияи Панҷакент), Чузӣ, ГовкушваШоҳмансур (водииҲисор), Чуйбор, Шахритус, Ҳошодй (водии Вахш) муайян карда шуданд, ки аз дараҷаибаландимаданиятиобёриисунъӣшаҳодатмедиҳанд.
Ҳоло дар Ҷумхурӣдаҳҳоистгоҳҳоиобкашӣ кор мекунанд. Сохтмони обанборҳоиМуъминобод, Селбур, Каттасой, Қайроққум, Нораквазъи обёрии киштзорҳорохелебеҳ гардонд.
Азбаски релефи Тоҷикистонкӯҳиствазаминҳоикиштмаҳдудаст, заминкорӣхарактериинтенсивӣдорад, азинрӯаҳамиятиирригатсиявамелиоратсиядаробёрикунӣ, нигоҳдориизаминазшӯршавӣ, ботлоқшавӣваумуманрушдихоҷагии қишлоқбузургаст.
ХоҷагииқишлоқсоҳаидуюмиКАСбуда, аҳолиробоозуқавасаноатробоашёихомтаъминмекунад. ДархоҷагииқишлоқиТоҷикистонҷоиасосирозироаткорӣишғолкарда, 70% маҳсулотионромедиҳад. Индарсурате, киҳамагӣ 30% фонди заминҳоихоҷагии қишлоқбазироаткорӣва 70% бачарогоҳҳоростмеояд.
Шароити табиию географии Тоҷикистонбароипарвариши зироатҳои гармидуст ва соле руёнидани 2 - 3 ҳосил мусоид аст. Аммо бе обёрикунии сунъӣгирифтаниҳаттоякҳосилазимконберунаст. ҲарчандТоҷикистон аз ҷиҳатизахираҳоиобӣдардунёҷоинамоёнроишғолкунадҳам, лекинмасъалаиобёрикунӣвобастабарелефикӯҳӣмасъалаимураккаббоқӣмемонад. Бароиҳаллимасъалаиобёрикуниизаминҳоихоҷагииқишлоқаввалмасъалаиазхудкарданизахираҳоигидроэнергетикии дарёҳоробоядҳалнамуд.
МасоҳатизаминҳоикишоварзииТоҷикистон 4,2 млн га аст ва ҳамагӣ 750 ҳазоргаобёрӣмешавадухалос. КиштизироатҳоихоҷагииқишлоқродарТоҷикистоназрӯиҷадвализеринтаҳлил кардан мумкин аст (ҷадвали 76).
Do'stlaringiz bilan baham: |
