|
Ҷадвали 45.
Давомнокии миёнаи назардошти умри аҳолиишаҳр
вадеҳотиТоҷикистон
Солҳо
|
Ҳамаи аҳолӣ
|
Аҳолии шаҳр
|
Аҳолии деҳот
|
Ҳардуҷинс
|
Мард- ҳо
|
Занҳо
|
Ҳардуҷинс
|
Мард- ҳо
|
Занҳо
|
Ҳардуҷинс
|
Мард- ҳо
|
Занҳо
|
2000
|
68,2
|
66,1
|
70,3
|
68,0
|
65,0
|
71,1
|
68,5
|
66,8
|
70,2
|
2005
|
70,6
|
68,1
|
73,2
|
70,2
|
66,9
|
73,5
|
70,8
|
68,6
|
73,1
|
2010
|
72,5
|
70,8
|
74,4
|
70,2
|
67,7
|
72,7
|
73,4
|
71,9
|
75,0
|
2011
|
72,5
|
70,9
|
74,1
|
70,4
|
68,3
|
72,6
|
73,2
|
71,9
|
74,7
|
2012
|
72,8
|
71,1
|
74,6
|
70,7
|
68,6
|
72,9
|
73,6
|
72,1
|
75,2
|
2013
|
73,4
|
71,6
|
75,3
|
70,0
|
67,5
|
72,7
|
74,6
|
73,1
|
76,2
|
2014
|
73,4
|
71,6
|
75,4
|
71,4
|
69,2
|
73,6
|
74,1
|
72,4
|
76,1
|
2015
|
73,6
|
71,8
|
75,6
|
71,6
|
69,4
|
74,0
|
74,3
|
72,6
|
76,1
|
2016
|
73,7
|
71,9
|
75,7
|
72,0
|
69,8
|
74,2
|
74,3
|
72,6
|
76,1
|
2017
|
74,9
|
73,0
|
76,9
|
73,0
|
70,6
|
75,4
|
75,4
|
73,8
|
77,3
|
Сарчашма: маҷмӯаисолонаиАгентии омори назди Президенти ҶумҳурииТоҷикистон
Саволҳо барои мустаҳкамкунӣ:
1. Мафҳуми демографии фавтнокӣ чист?
2. Коэфитсентҳои нисбии фавтнокиро номбар кунед.
3. Коэфитсенти умумии фавтнокӣ гуфта чиро мефаҳмед?
4. СабабҳоипастбуданикоэффитсентиумумиифавтнокиродарТоҷикистоншарҳдиҳед.
5. Барои чӣкоэффитсентиумумиифавтроякборакоэффитсентимахсусифавтменоманд?
6. Сабабҳоибаландбуданикоэффитсентифавти кӯдаконародарТоҷикистоншарҳдиҳед.
7. Бо мафҳумисабабҳоифавтнокӣшиносшуда, ҷадвалифавтҳоисабабнокиаҳолииТоҷикистонротаҳлилкунед.
Мавзўи 7. Омилхои иќтисодї – иљтимої ва демографии муњољират дар Тољикистон. Шаклгирии Бозори умумии мењнатї
Наќша:
Мафњуми муњољират ва намудњои он
Нишондињандањои муњољират
Моњияти муњољирати мењнатї
Бозори умумии мењнатї
Дар љамъияти иќтисодиёти гузаранда дошта, муњољирати мењнатї наќши муњим - амортизатори меъёрњои иљтимоиро мебозад. Муњољирати байналхалќї дар таърихи инкишофи љањон ва регионњои он њиссаи зиёд гузоштааст. Давлатњои бузург ва пешќадами љањон чун ИМА, Канада, Австралия, Изроил на танхо бо иммигрантњо ташкил шуда боиќтидор гаштанд, балки имруз низ маркази пешќадами љалби мухољирон аз тамоми гўшаву канори олам ба њисоб мераванд, ки ба инкишофи иќтисодї ва демографии ин давлатњо сањми босазо мегузорад.
Муҳоҷират ба равандҳои демографӣ таъсири зиёд расонида, ба тағйиротҳои сохтори синну соливу ҷинсӣ ва сохтори иҷтимоии аҳолии ноҳияҳои иммигратсия шуда ва эммигратсия шуда оварда мерасонад. Аз як тараф муҳоҷират ба тақсимоти аҳолӣ ва захираҳои меҳнатӣ мусоидат карда, ба дараҷаи инкишофи иқтисодӣ ва иҷтмиоии регион таъсир мерасонад.
Муҳоҷират якҷоя бо тавлиднокӣ ва фавтнокӣ омили сеюми тағйиротҳои демографӣ ба шумор меравад. Ҳарчанд муҳоҷират ба предмети омӯзиши демография ҳамчун фан дохил намешавад, лекин ба раванди таҷдиди аҳолӣ таъсири ҳалкунанда мерасонад. Муҳоҷират яке аз роҳҳои мутобиқшавии инсон ба тағйиротҳои гуногуни иҷтимоӣ, иқтисодӣ, сиёсӣ ва тағйиротҳои дигари ҷамъиятӣ мебошад.
Муҳоҷират (калимаи лотинии мигратсио-кӯчидан, муҳоҷират кардан) ин кӯчиши одамон (муҳоҷирон) аз як территория ба територияи дигар бо ивази доимӣ ва ё мувақатии ҷои зист мебошад, ки дар натиҷа ҳаракати механикии аҳолӣ (муҳоҷирон) дар дохили давлат ва дар байни давлатҳо ба вуҷуд меояд. Бинобар ин ду намуди муҳоҷирати аҳолиро фарқ мекунанд: дохилӣ (дохилидавлатӣ) ва беруна (байнидавлатӣ, байналхалқӣ).
Дар муҳоҷирати байналхалқӣ фаҳмишҳои иммигратсия ва эммигртасия фарқ карда мешавад, ки якуминаш ба давлати мазкур бо мақсади кор кардан, таҳсил кардан ва ё вобаста ба вазъи оилавӣ омаданро мефаҳмонад. Эммигратсия ин бо мақсадҳои дар боло номбаршуда аз територияи як давлат рафтан мебошад. Муҳоҷирати байналхалқӣ инчунин ба байниқитъавӣ (масалан аз Осиё ба Амрико) ва дохилиқитъавӣ ( масалан дар ҳудуди Осиё) тақсим мешавад. Инчунин муҳоҷирати транзитиро фарқ мекунанд, ки муҳоҷирон барои аз як давлат ба давлати дигар сафар кардан, аз територияи давлати «сеюмин» мегузаранд. Дар муҳоҷирати дохилӣ муҳоҷирати байнишаҳрӣ, байниноҳиявӣ, байнидеҳавӣ, аз деҳа ба шаҳр ва аз шаҳр ба деҳаро фарқ мекунанд.
Чи дар муҳоҷирати дохилӣ ва чи дар муҳоҷирати беруна чунин намудҳои муҳоҷират хос аст:
1) муҳоҷирати бебозгашт ( маскуншавӣ)
2) муҳоҷирати мавсимӣ
3) муҳоҷирати маятникшакл
4) муҳоҷирати номунтазам (эпизодӣ)
5) муҳоҷирати иҷборӣ
6) муҳочирати ғайрилегалӣ ва легалӣ
Нишондиҳандаҳои муҳоҷират. Равандҳои муҳоҷиратро бо як қатор нишондиҳандаҳо муайян мекунанд. Дар мавзӯи гузашта мо оиди ҳаракати механики аҳолӣ ва афзоиши ҳаракати механики аҳолӣ (салдои муҳоҷират) маълумот гирифта будем, ки он нишондиҳандаҳои мутлақи муҳоҷират буданд.
Ба нишондиҳандаҳои нисбии муҳоҷират коэфитсенти омад (ё коэфитсенти иммигратсия), коэфтисенти рафт (ё коэфитсенти эммигртасия), коэфитсенти афзоиши муҳоҷират (ё коэфитсенти салдои муҳоҷират) ва коэфисенти шидддатнокии муҳоҷират дохил мешаванд.
Коэфитсенти омад (иммигртсия)-таносуби шумораи мутлақи иммигрантҳо нисбат ба шумораи миёнаи солонаи аҳолӣ мебошад (ба ҳисоби ҳар 1000нафар аҳолӣ), ки онро дар чунин шакл нишон додан мумкин аст:
ки дар ин ҷо:
К имигратсия – коэфитсенти иммигртсия (омад),
И-шумораи мутлақи омадагон (иммигрантҳо),
Р-шумораи миёнаи солонаи аҳолӣ.
Коэфитсенти рафт ин таносуби шумораи мутлақи эмигрантҳо нисбат ба шумораи миёнаи солонаи аҳолӣ мебошад (ба ҳар 1000 нафар аҳолӣҳисоб мешавад) ва онро шартан чунин нишон додан мумкин аст:
Ки дар ин ҷо: К эмигратсия - коэфитсенти рафт (эмигратсия)
Э-шумораи мутлақи эмигрантҳо (рафтагон)
Таносуби фарқияти омадагон (иммигрантҳо) ва рафтагонро (эмигрантҳо) нисбат ба шумораи миёнаи солонаи аҳолӣ коэфитсенти афзоиши муҳоҷират ё коэфитсенти салдои муҳоҷират меноманд, ки ба ҳар 1000 нафар аҳолӣҳисоб мешавад:
ки дар ин ҷо:
Ксм -коэфисенти салдои мухоҷират
И-шумораи мутлақи иммигрантҳо
Э-шумораи мутлақи эмигрантҳо
Do'stlaringiz bilan baham: |
