Мавзўи Предмети омӯзиш ва вазифаҳои фан. Мавќеи геополитикї ва таќсимоти маъмурию сиёсии Љумњурии Тољикистон Наќша

Тоҷикистоназсарватҳоирекреатсионӣниҳоятбоймебошад. Захираҳоирекреатсионӣ 5% марзиҷумҳуриродарбармегирад, ҳолонкииннишондиҳандадарӮзбекистон 0,7% вадарТуркманистон 0,25% аст. ҲолодарҶумҳурииТоҷикистон 200 чашмаҳоиобимаъданӣ, 70 манбаъҳоиобҳоимаъданиипармашавандава 18 кӯлҳоилойқадорвашӯримуолиҷавӣмуайянкардашудаанд. Дарбаробарииндарҷумҳурӣсадҳоҳазоргектармаҳалҳоирекреатсионӣдармавзеи кӯҳистонмуайянгардидаанд. Захираиобҳоимаъданӣвалойқаҳоитабобатӣхелозиёдмебошанд.
Савол ва супоришњо:

1. 
   Канданињои фоиданокро вобаста ба хосиятњои физико – химиявї ба кадом гурўњњо таќсим мекунанд?
   
2. 
   Тоҷикистонровобастабасохти геологӣварелефбачандқисмтақсиммекунанд?
   
3. 
   ХусусиятҳоирелефиТоҷикистониШимолӣ ба пањншавии кадом гурўњи канданињои фоиданок мусоидат кардааст?
   
4. 
   Нефту газ дар кадом минтаќаи Тољикистон бештар пањн шудааст?
   
5. 
   Кадом гурўњи канданињои фоиданоки зеризаминї дар Тољикистон бештар пањн шудааст ва барои чї?
   
6. 
   Чашмаҳои Тоҷикистонроазрӯитаркибихимиявӣвахосиятҳоифизикавӣбачандгурӯҳтақисммекунанд?
   
7. 
   Гурӯҳичашмаҳоирадиактивӣ дар кадомминтақаиТоҷикистонбисёртарпаҳншудааст?
   
8. 
   Дар Тољикистон кадом намудњои хок пањн шудааст?
   
9. 
   Барои чї Тољикистонро сарзамини камзамин меноманд?
   
10. 
    Нишондињандањои фонди заминї таѓйирёбандаанд ё на?
    

Мавзўи 3. Захирањои обї - гидроэнергетикии Љумњурии Тољикистон ва ањамияти иќтисодии онњо
Наќша:

1. 
   Захирањои обии Тољикистон
   
2. 
   Захирањои гидроэнергетикии Тољикистон
   
3. 
   Муаммоњои истифодаи захирањои обї – гидроэнергетикии Тољикистон
   

Мањз бо ташаббусњои Асосгузори сулњу вањдати Миллї, Пешвои Миллат, Президенти Љумњурии Тољикистон, Љаноби Олї, Муњтарам Э. Рањмон, Ассамблеяи Генералии СММ бо Ќарори худ тањти №5/196 аз 20.12.2000 соли 2003 – ро соли «Соли байналхалќии Оби Тоза», бо Ќарори дигари худ тањти № 58/217 аз 23.12.2003 солњои 2005-2015 –ро Дањсолаи Байналхалќии амалиёти «Об барои Њаёт» эълон дошт.

Дањсолаи Байналхалќии амал «Об барои рушди Устувор, солњои 2018 - 2028» ташаббуси чоруми глобалии Тољикистон оид ба масъалањои обї мебошад, ки аввалин маротиба аз тарафи Президенти Ҷумњурї Э. Рањмон дар рафти форуми 7 – уми Байналхалќии об дар Республикаи Корея пешнињод шуда буд.
Дарёњо. Шабакаи гилдрографии дарёҳо ба ҳавзаи 2 дарё: Аму ва Сир тааллуқ дорад. Ҳавзаи Амударё калон буда, масоҳати зиёди кӯҳиро дар марзи Тоҷикистон дар бар мегирад ва дарёи сероб мебошад. Сарҳади ҳавзаи Амударё аз шимол бо кӯҳҳои Олою Туркистон, аз шарқ бо қаторкӯҳи Сарикӯл ва аз ҷануб ба Ҳиндукуш мегузарад. Дар поёнобаш дарё аз ҳамворї мегузарад ва хатти обтақсимкунак гӯё нест.
Амударё аз марзи 4 давлат: болообаш (Қизилсу) аз Қирғизистон, қисми асосии ҳавза якҷоя бо ҳавзаи дарёҳои Панҷ, Вахш, Кофарниҳон, Зарафшон ва як қисмати ҳавзаи Сурхандарё (дарёҳои Қаротоғ ва Шеркент) аз Тоҷикистон, ҳавзаи дарёҳои Сурхандарё, Қашқадарё, Шеробод, поёноби Зарафшон ва қисми зиёди ҳамворигии Амударё аз Ӯзбекистон, як қисми ҳамворигии Амударё аз Туркманистон мегузарад.
Кўлњо. Дар Тоҷикистон 1300 кўлмавҷудаст, кимайдониумумиионҳо 705 км² ташкил мекунад. КўлҳоасосандарминтақаиПомируОлой, дарбаландииаз 3500 то 5000 мҷойгир шудааст. Дар пасткўҳҳовамиёнакўҳҳокўлҳоонқадарзиёднестандвадаринминтақаҳамагӣ 30 кўлбомайдониумумии 2,4 км²ҷойгиршудааст.
Сабаби асосии зиёд будани кўлҳо дар минтақаи кўҳӣ дар он аст, ки маҳз дар ин минтақа шароити мусоиди геоморфологӣ, геотектоникӣ ва иқлимӣ барои кўлҳосилшавӣ мавҷудаст. Маҳз дар баландии 3000 - 5000м паҳн кўњњои баланд кўҳӣ бонишебиҳои наонқадар зиёд, шикастаҳои геологӣ, сбросҳо вафурўхамидаҳои тектоникӣ, шаклҳои манфии релеф, ки бо фаъолияти пиряхҳои муосир ва қадим ҳосилшудааст, дида мешавад.
Кўлҳои аз ҳама зиёд дар минтақаи аз ҳама хушктариниТоҷикистон – Помири Шарқӣ ҷойгиршудааст, ки 5,4% территорияи онро ташкил медињад. Гуфтањои болоиро тањлили љадвали зерин тасдиќ мекунад: