|
Тарбия — доимий, зарўрий ва умумий категория. У инсоният жамияти юзага келиши билан бирга пайдо булади ва жамиятнинг ўзи яшар экан, у хам мавжуд булади. У жамиятнинг мавжудлиги ва доимийлиги, унинг ишлаб чҳариш кучларни тайёрлаш ва инсонни ривожланишини таъминлашнинг мухим воситаси ҳисоблан ганли ги учун хам зарўрдир. Унда қонуний ўзаро боглик.ликлар ва бу Ходисанинг бошқа ижтимоий ходисалар билан ўзаро богликдиклари акс эттирилади. Тарбия — ўқдтишнинг бир қисми сифатида таълимни хам ўз ичига олади.
Тарбия — ижтимоий-тарихий ривожланишнинг хар бир боекдчида, ўзининг вазифаси, мазмуни ва шакллари буйича аниқ тарихий хусусиятга эга булади. У жамият хаёти хусусияти ва ташкил
87
этилиши билан боглиқ, шунинг учун у ўз даврининг ижтимоий қарама-қаршиликларини акс эттиради. Синфли жамиятда тўрли синфлар, қатламлар ва гўрухларда болаларни тарбиялаш асосий тенденциялари баъзан қарама-*;арши булади.
Усиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш — уларнинг ижтимоий тажрибанинг асосий элементларини ўзлаштиришлари хисобига, уларни катта авлод ижтимоий муносабатларга, муносабатлар тизимига ва ижтимоий зарўр фаолиятига жалб этишлари жараёни ва натижаси асосида амалга оширилади. Катталар болалар билан ўзларининг тарбиявий муносабатларини англаб етишлари ва болаларда у ёки бу сифатларни шакллантириш максадларини ўз олдиларига куяр эканлар, уларнинг муносабатлари янада педагогиқ англаб етилган, мақсадга йуналтирилган характерга эга булади.
Катталарнинг ижтимоий ходиса сифатида тарбия хусусиягларини англаб етишлари асосида, жамиятда болалар ва жамият манфаатлари йулида тарбиялаш қонунларидан тушунилган ва мақсадга мувофиқ фойдаланишга интилиш юзага келади. Катта авлод тарбия муносабатлари тажрибаларини умумлаштиришга, уларда намоён буладиган тенденциялар, алоқалар, қонунларни ўрганишга, улардан шахсни шакллантириш мақсаддарида фойдаланишга онгли равишда мўрожаат этадилар. Мана шу асосда тарбия қонунлари тугрисидаги ва болалар Хаёти ва фаолиятини онгли равишда мақсадга мувофиқ боцҳаришда, улардан фойдаланиш тугрисидаги педагогика фани юзага келади.
Шундай килиб, тарбия-ижтимоий ходиса булиб индивиднинг Хаётини таъминлаш усули сифатида зарўрдир; У маълум тарзда шаклланган ижтимоий муносабатлар ва жамият хаёт тарзи натижасидаги аниқтарихий шароитларда амалга оширилади; уни амалга оширишнинг асосий мезонлари шахснинг хусусиятлари ва сифатлари хаёг талабларига мос келиш даражаси хисобланади. Тарбия ижтимоий ходиса сифатида бутун ижтимоий хаётнинг табиий бир Кисми хисобланади. Шунинг учун унинг қарама-қаршиликлари, ижтимоий хаётнинг энг умумий қарама-қаршиликлари ифодаси Хисобланади. Тарбия акс эттирадиган бундай қарама-қаршиликлар қаторига қотиб ва эскириб қолган ишлаб чиқариш муносабат- ларининг ишлаб чиқариш кунлари ривожланишини ортга сўриш натижасида юзага келувчи қарама-кдршиликлар киради. Бу қарама- қаршиликлар ижтимоий тарбияда, усиб келаётган авлодни тайёрлашга консерватив ёндашишлар мустахкам ўрнашиб олиши кўринишида намоён булади. Бизнинг жамиятимизда ижтимоий Хаётни ва ишлаб чиқариш кунларини фақат давлат мулкчилиги
асосида ташкил этилиши ишлаб чҳаришнинг усишига салбий таъсир кўрсатишини эътиборга олиш талаб этилади.
Бирод бу тарбия жараёни хар доим хам етарли даражада самарали булмайди. Юкррида ижтимоий таълим вазифасини кўриб чиқиш шуни кўрсатдики, болада муъайян бир ижтимоий билим, малака ва куникмалар шаклланиши керак. Масалан: отага-онага булган гамхўрлиқ эътиборли, мехрибон, рахмдил муносабатларнинг шаклланишини кўрсатиш мумкин. Агар крндайдир сабабга кўра болада ижтимоий билимлар шаклланмаган булса, демақ муносабатлар шаклланмаган, яъни унга зарўр булган ижгимоий-лашувда кэндайдир мос хислатлари хам шаклланмаган булади. Шунинг учун ижтимоий педагогик фаолият жараёнида боладаги бундай ижтимоий ахамиятта эга булган хислатлар шаклланишига эътибор қаратиш зарўр. Шунинг ўзи ижтимоий тарбия вазифасидир. Ижтимоий тарбия боланинг ижтимоийлашувига каратилган ижтимоий ахамиятга молик фазилатларни шакллантириш жараёнидир. XIX асрнинг иккинчи яримида педагогика тизимида ижтимоий тарбия доираси кенгая борди.
Ижтимоий тарбия муаммолари хусусида М. Кўронов, О. Му- сўрмонова, А.В. Муцриқ В.Д. Семёнова, П.Д.Павленоқ Г.Н. Филова сингари олимлар тадк.икртлар олиб борганлар.
Do'stlaringiz bilan baham: |
