Matnli masalalarni yechish usullari

Agar matn bo'yicha maxsus savollar berib va ularga javob berilsa, bu masalaning mazmunini tushunib yetish, uning sharti va talabini ajratib olish mumkinmi?

• Bu masala nima haqida?
• Masalada nimani topish talab etiladi?
• «Shu butun vaqt mobaynida» so'zlari nimani anglatadi?
• Masalada uning har bir qatnashchisining harakati haqida nima ma'lum?
• Masalada nima noma'lum?
• Nima izlanuvchi: sonmi, kattalikning qiymatimi, muno-sabatning turimi?
• Masalaning mazmunini tushunib yetishda va masala yechi-mini izlash uchun asos yaratishda masala matnini qayta ifodalash vaziyatlarning berilgan ifodasini, barcha munosabatlarni ularni boshqa ifodasi bilan almashtirish katta yordam beradi. Bu vosi-tadan matnni ma'noli qismlarga ajratish maqsadlarida foyda-lanish ayniqsa samaralidir.

Matn bo'yicha masalani tahlil qilish masala shartidan ham, uning savollaridan ham boshlanishi mumkin bo'lgan mulo-hazalar zanjiri ko'rinishida o'tkazilishi mumkin.

• Masalaning shartidan savolga tamon tahlil qilishda beril-ganlar bo'yicha qanday noma'lum va arifmetik amal yordamida topilishi mumkinligini aniqlash kerak. Bu noma'lumni berilgan ma'lumot deb hisoblab, yana o'zaro bog'langan ikkita ma'lu-motni ajratish, uning yordamida topilishi mumkin bo'lgan noma'lumni va, shuningdek, mos arifmetik amalni aniqlash kerak va hokazo. Bu jarayonning bajarilishi noma'lumni hosil qilishga olib keluvchi amalni aniqlaguncha davom ettiriladi.

. Chamalab ko'rish usuli.

• . Chamalab ko'rish usuli.
• Bu usulning mohiyati yechish natijasining to'g'riligini biror darajadagi aniqlikda oldindan aytishdan iborat. Chamalab ko'rish usuli faqat masalani yechganda chiqqan natija oldindan aytilgan natijaga mos kelma-gan holdagina «Masalaning yechimi to'g'rimi?», degan savolga aniq javob beradi.
• Bu usuldan foydalanib, quyidagi masalaning yechimini tekshirishda mulohaza qanday o'tkazilishi ko'rsatiladi:

Hosil qilingan natija bilan masala shartlarini taqqoslash usuli.

• . Bu usulning mohiyati, topilgan natija masala matniga kiritiladi va mulohazalar asosida bunda ziddiyat vujudga kelish-kelmasligi aniqlanadi.
• 2- masala. O'tqazish uchun 600 tup o'rik va 400 tup olma ko'chatlari keltirildi. Ular qatorlarga baravardan o'tqazildi. Bunda o'rik o'tqazilgan qator olma o'tqazilgan qatordan 5 ta ko'p bo'ladi. O'rik, olma o'tqazilgan qatorlar alohida nechtadan bo'ladi? Olma 10 qator va o'rik 15 qator bo'lishi mumkin.

Hosil qilingan natija bilan masala shartlarini taqqoslash usuli.

• Bu usulning mohiyati, topilgan natija masala matniga kiritiladi va mulohazalar asosida bunda ziddiyat vujudga kelish-kelmasligi aniqlanadi.
• 2- masala. O'tqazish uchun 600 tup o'rik va 400 tup olma ko'chatlari keltirildi. Ular qatorlarga baravardan o'tqazildi. Bunda o'rik o'tqazilgan qator olma o'tqazilgan qatordan 5 ta ko'p bo'ladi. O'rik, olma o'tqazilgan qatorlar alohida nechtadan bo'ladi? Olma 10 qator va o'rik 15 qator bo'lishi mumkin.