«materialshunoslik»

Sintetik tolalar klassifikatsiyasi




















Italiya

Polsha

AQSH

Germaniya

O ’zbekiston

Slovakiya

Chexiya

Kanada

Polsha

Germaniya

AQSH

O’zbekiston

Irlandiya
Poliamid tolalar. Eng ko‘p tarqalgan poliamid tola - kapron. Kapron olishdagi dastlabki xom ashe - benzol va fenol (toshko‘mirni qayta ishlab olinadigan mahsulotlar)ni ximiya zavodlarida qayta ishlab kaprolaktam olinadi.(1.33.-rasm)

1- bunker, 2-panjara, 3- filyera, 4- kamera, 5- shaxta, 6- yog‘lovchi valiklar, 7-xalqa, 8- patron.

Sintetik tolalar zavodida kaprolaktamdan kapron smolasi olinadi, u suyuqlangan holatda filyerga kirib, undan ingichka oqimlar tarzida chiqadi va havoda qotadi. Endigina qotgan tolalar cho‘ziladi, buraladi, issiq suv va bug‘da termik ishlanib, strukturasi o‘zgarmaydigan qilinadi. Issiqlikni izolyatsiyalash xossalari yuqori bo‘lgan ichi bo‘sh kapron tola \, profillangan va ko‘p kirishadigan (30-35%) tola olish usullari ishlab chiqilgan.

Anid (neylon) va enant ishlab chiqarish jarayonlaridan uncha farq qilmaydi.

Poliamid tolalar silindr shaklida bo‘lib, ularda mikroskop ostida ko‘rinadigan g‘ovak va darzlar bor; ko‘ndalang kesimi dumaloq yoki uch yoqli (profillangan) bo‘lishi mumkin. Poliamid tolalarga xos xossalar: yengil, qayishqoq, uzilishga pishiqligi yuqori, ishqalanish va egilishga chidamli, ximiyaviy turg‘un, sovuqqa,mikroorganizmlar ta’siriga chidamli, mog‘orlamaydi.

Uzilishga pishiqligi jihatidan kapron po‘latdan 2,5 barobar ustun turadi. Kapron tolalar faqat konsentratsiyalangan kislotalar va fenolda eriydi. Ular yashil alangan berib yonadi, shunda tolalarning uchi qo‘ng‘ir rangda dumaloqlanadi. Gigroskopikligining pastligi va issiqqa uncha sidamasligi kapron tolalarningn kamchiligidir. Anid va enantning xossalariga o‘xshaydi.

Kapron kompleks iplar, shtapel tolalar, montola (yakka tola) tarzida ishlab chiqariladi. U gazlamalar, paypoqlar, trikotaj, g‘altka iplar, uqalar, arqonlar, baliq ovlash to‘rlari va hokazolar tayyorlashda keng ishlatiladi. Anid va enant asosan texnik maqsadlarda qo‘llaniladi, lekin keng iste’mol mollari tayyorlashda ham ishlatilishi mumkin. Yengil ko‘ylaklik va bluzkabop gazlamalar to‘qish uchun modifikatsiyalangan poliamid tola - shelondan foydalaniladi¹³.