«materialshunoslik»

Viskoza tola va iplari olish. Kup tonnali kimyoviy tolalar ishlab chikarish viskoza usuli bilan boshlangan. Bu usulda tola olish birinchi bulib 1893 yilda amalga oshirilgan bulib, uni yaratish Kross, Bivan va Bidllarga taalukdidir.

Viskoza tola va iplarni ishlab chikarilishining asta-sekin rivojlanishi va ularning sifatini yaxshilanib borishi, ekalogiya masalalarini muvaffakiyatli xal etilishi, ya’ni okar suv va xavo xavzasiga ishlab chikarish jarayonida ajralib chikadigan zararli moddalarning kam utishi bilan xarakterlanadi (1.30-rasm).

Viskoza tolani olish jarayoni kuyidagi asosiy boskichlardan iborat:

• 
  ishqorda eruvchan ksantogenat xosil kilishi bilan sellyulozani eritmani xolatiga;
  
• 
  mexanik aralashmalar va gellardan (erimagan zarrachalardan) tozalash;
  
• 
  olingan eritmani xavo gaz pufakchalaridan tozalash;
  
• 
  filyerani juda mayda nozik teshikchalari, orkali polimer eritmasini bosim orkali koagulatsiyalash vannaga utkazish;
  
• 
  kimyoviy moddalar ta’sir etib ksantogenatdan sellyuloza tolani olish, (ksantogenatni gidrolizlash);
  
• 
  hosil kilingan tolani oltingugurt birikmalari va tuzlardan yuvib tozalash, avivajlash (yoglash)va kuritish. Sanab chikilgan boskichlarda kimyoviy, issikdik va massa almashinish, faza va gidrodinamik jarayonlar sodir buladi.