Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

bolg’alanuvchan cho’yan
deb nomlanadigan boshqa 
cho’yan turini ishlab chiqarishda oraliq maxsulot sifatida ishlatiladi.
Oq cho’yanni uzoq vaqt davomida 800-900
0
S (1470-1650
0
F) haroratda neytral 
atmosferada (oksidlanishni qaytarish uchun) ushlab turish tsementitning parchalanib grafit xosil 
bo’lishiga olib keladi. U klaster sifatida yana qotishmaga qaytib ferritli yoki perlitli matritsalar 
orasida qoladi, bu sovutish tezligiga bog’liq . 
6.5 rasm.
CHo’yanlarning sanoat talabiga javob beruvchi temir – uglerod faza diagrammasidagi ko’rinishi. Turli 
haroratdagi termik ishlovlar orqali olingan mikrostrukturalarning sxematik ko’rinishi: G
f
- pag’a-pag’a grafitli 
cho’yan; G
r
- tarmoqli grafitlar; G
n
- sferik shakldagi grafitli; R – perlit; 
⍺
- ferrit. 
Nazorat savollari 
 
1 CHuyanlarklassifikatsiyasinimagaasoslangan? 
2. Kuymavakaytaishlanuvchichuyanlarorasidagifarknimada? 

---

135 
3. Yuqori puxta cho’yanlarning tarkibidagi uglerod miqdori necha foizni tashkil qiladi? 
4. .Bolg’alanuvchan cho’yanlarning mikrostrukturalari qanday tuzilgan? 
5. Kulrang cho’yanlarni ishlab chiqarilish soxasi qanday? 
6. Ferrit – perlitli kulrang cho’yanlarni strukturasi qanday tuzilgan? 
7. CHo’yanlarning tarkibidagi uglerod qanday ta’sir qiladi? 
9-AMALIY MASHG’ULOT 
PO’LATLAR 
 
Po’lat – bu temir asosli qotishma bo’lib, tarkibida ma’lum miqdorda boshqa legirlovchi 
elementlar ham bo’ladi. Po’latlarning mingdan ortiq turlari mavjud bo’lib, ular tarkibi va 
tayyorlanish jarayonidagi termik ishlovlar bilan farqlanadi. Bu materialning mexanik xossalariga 
uglerodning miqdori juda sezilarli ta’sir ko’rsatadi, odatda 1% dan ko’p bo’lmagan miqdorda 
qotishma terkibida bo’ladi.
Po’latlarning eng ko’p tarqalgan ba’zi markalari tarkibidagi uglerod miqdoriga qarab 
bo’linadi, bular kam, o’rta va