Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

yuqori uglerodli po’latlar
. Po’latlarning asosiy turlari ham xuddi 
shunday tarkibidagi legirlovchi elementlarning miqdoriga qarab bo’linadi. 
Kam uglerodli po’latlar 
Materialning ushbu turi qolgan barcha po’lat turlaridan ko’ra ko’proq ishlab chiqariladi. 
Kam uglerodli po’latlar odatda qotishmaning 0,25% og’irligicha uglerodga ega va termik 
ishlovdan martensit struktura xosil qila olmaydi. Ularni faqat sovuqlayin deformatsiya yo’li bilan 
kuchaytirish mumkin. Bu materiallarning mikrostrukturasi ferritli va perlitli mikroelementlardan 
tuzilgan. Bu materialni qayerda qo’llash mumkin, axir 
kam uglerodli po’latlar
nisbatan 
yumshoq va unchalik mustaxkam emas, lekin zarbiy qovushoqlik va plastiklik xossalari yuqori. 
Ularga stanoklar yordamida onson ishlov bersa bo’ladi, bundan tashqari ularning 
payvandlanuvchanligi ham yuqori. SHuning uchun ham ulardan maxsulot ishlab chiqarish 
arzonroq. 
Ushbu materiallarning asosiy qo’llaniladigan sohasi – avtomobollarning kuzov detallari, 
ko’priklar, binolar, quvur o’tkazgichlar va boshqa sohalarda turli profillar (chiziqli, aylana, 
burchakli) va listlar sifatida qo’llaniladi 
9.1 a. Jadval.
Qora va kamuglerodli o’tamustaxkam qotishmalarning tarkibi.
Nomlanishi
a
 
Tarkibi %, massada
b
 
AISI/SAE yoki 
ASTM raqami 
UNS bo’yicha 
belgilanishi 
Uglerod 
Marganets 
Qolganlar 
Qora metallar (kam uglerodli po’latlar) 
1010 
G10100 
0,10 
0,45 
1020 
G10200 
0,20 
0,45 
A36 
K02600 
0,29 
1,00 
0,20 Cu (min) 
A516, turi 70 
K02700 
0,31 
1,00 
0,25 Si 
Yuqori mustaxkamli kam uglerodli po’latlar 
A440 
K12810 
0,28 
1,35 
0,30 Si (max) 
0,20 Cu (min) 

---

136 
A633, turi Ye 
K12002 
0,22 
1,35 
0,30 Si. 0,08 V. 
0,02 N. 0,03 Nb. 
A656, turi I 
K11804 
0,18 
1,60 
0,60 Si. 0,1 V. 
0,20 Al. 0,015 N. 
Izoh: a – (AISI) Amerika temir va po’lat instituti, (SAE) Avtomobil sanoatining 
injenerlar uyushmasi, (ASTM) Amerika materiallarni sinash uyushmasi, bundan tashqari (UNS) 
yagona belgilar sistemasi ham qo’llaniladi.
b – bundan tashqari material tarkibida R - 0,04%,S - 0,05%, Si 0,30% bo’ladi.