Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

Po’lat yuzasini azotga to’yintirish. 
Po’lat yuzasini azotga diffuzion to’yintirish 
azotlash 
deb ataladi. Azot po’lat tarkibidagi 
metallar bilan birikib nitridlar hosil qiladi. Buyum yuzasida hosil bo’lgan nitridlar evaziga 
nisbatan yuqori haroratlarda yuzaning qattiqligi barqaror bo’ladi, korroziyabardoshligi va 
ishqalanib yeyilishga chidamliligi ortadi. 
Azotlash natijasida buyum yuzasida hosil bo’lgan fazalarni tahlil qilishda FeN 
diagrammasidan foydalanish kerak (14.4–rasm). 
14.4–rasm. Temir–azot holat diagrammasi 
 
Buyum yuzasida quyidagi fazalar hosil tsbo’ladi: azotning–temirdagi qattiq eritmasi; 
temirning–modifikatsiyasi asosidagi qattiq eritma; temir nitridlari (FeN, Fe
3
N) asosidagi qattiq 
eritmalar; 450°C haroratda azot miqdori 11,35 % bo’lganda Fe
2
N ham hosil bo’lishi mumkin. 
Tarkibida 0,1–0,4% uglerod bo’lgan uglerodli va legirlangan po’latlar 500–600°C da 
azotga to’yintiriladi. Azotlangan qatlamning qattiqligi, ishqalanishga, toliqishga chidamliligi va 
korroziyabardoshligi oshadi. 
Azotlash jarayoni 500–560°C da po’lat yuzasidan ammiak gazini ma’lum tezlikda 
o’tkazish yo’li bilan olib boriladi. Yuqori harorat ammiak quyidagi reaktsiya bo’yicha 
parchalanadi va atomar azotga ajraladi: 
2NN
3
 = 2N + 3H
2 
Atomar holatdagi azot buyum sirtiga singadi. Natijada uglerodli po’latlarning yuzasida 
FeN, FeN
4 
fazalar hosil bo’ladi. Azotlangan qatlamning qalinligi azotlash harorati va vaqtiga, 
gazning tozaligiga bog’liq bo’ladi. Azotlash uzoq davom etadigan jarayon. Buyumlar 
azotlanganda har 10 soatda 0,1 mm qalinlikdagi qatlam hosil bo’ladi. Buyumlar azotlashdan 
oldin barcha termik va mexanik ishlovlardan o’tkazilgan bo’lishi kerak. Ba’zi hollarda 
azotlashdan keyin nozik jilvirlash bajariladi. 
Azotlangan 
po’lat 
ammiak 
muhitida 
200–300°C 
haroratgacha 
pechda, 
so’ngra havoda sovitiladi.