Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

 
Nazorat savollari 
1.
Nanotexnologiya.ni tushintirib bering.
2.
Nanotexnologiya asosida olingan materiallarga misollar keltiring.
3.
Mustahkamligi yuqori materiallar qanday tayyorlanadi? 
4.
Kukun materiallaridan qanday detallar tayyorlanadi? 
5.
Kukunlar dispersligi bo’yicha necha turga bo’linadi?
4-Modulь. Materiallarning puxtalanishi, tadqiqot qilish usullar va jihoz hamda priborlar 
haqida dastlabki ma’lumotlar 
14- mavzu. Materiallarni puxtalashning usullari 
Reja: 
 
1.
Termik, kimyoviy-termik va boshqa puxtalash usullari haqida dastlabki ma’lumotlar.
2.
Termik ishlov berish po’latlar strukturasini boshqarish usulidir.
3.
Termik ishlov berish turlari. 
4.
Sof termik ishlov berish turlari. 
5.
Po’latlarga kimyoviy-termik ishlov berish. 
Tayanch iboralar: termik, kimyoviy-termik, puxtalash, yumshatish, normallash, toblash, 
bo’shatish,
mayda donli struktura, yirik donli struktura, qizdirish, harorat, rekristallash. 
Materiallarning puxtaligini oshirishda termik va kimyoviy-termik ishlov berishning 
ahamiyati. Termik, kimyoviy-termik va boshqa puxtalash usullari haqida dastlabki ma’lumotlar.
Termik ishlov berish 
po’latlar strukturasini boshqarish usuli bo’lib, bunda qotishma 
ma’lum haroratgacha qizdiriladi va turli tezliklarda sovitiladi. Termik ishlovni uch turga ajratish 
mumkin: 
•
sof termik ishlov; 
•
termomexanik ishlov; 
•
kimyoviy-termik ishlov. 
Sof termik ishlov quyidagilardan iborat: 
•
yumshatish; 
•
normallash; 
•
toblash; 
•
bo’shatish; 
Termik ishlovda yuz beradigan struktura o’zgarishlari jarayonning asosini tashkil etadi. 
Termik ishlov jarayonida qotishmaning ichki tu-zilishiga ta’sir etadigan asosiy omillar 
quyidagilardir. 
•
qizdirish harorati; 
•
qizdirish vaqti; 
•
qizdirilgan qotishmani sovitish tezligi. 
Buyumni qizdirish harorati ko’zlangan maqsadga ko’ra va po’latning qizdirishdan oldingi 
ichki tuzilishiga bog’liq holda FeC holat dia-grammasidan aniqlanadi. 

---

88 
Po’latni qizdirish va sovitish jarayonlarida uning ichki tuzilishida faza o’zgarishlari sodir 
bo’lishiga olib keladigan harorat 
kritik harorat 
deyiladi va t
kr
bilan belgilanadi.