Materialshunoslik indd

9.3-rasm. Tripleks shishasidan yasalgan avtomobil oynasiga tosh 
urulishida hosil bo‘lgan shikastlanish-buzilish-sinish.

---

122
Maхsus  tripleks  shishalar  ham  mavjud:  tovush  yutish    (o‘tkaz­
maslik) хususiyatli, isitgich moslamali, rangli, ko‘zguli va h.k.
Sitallar
 shishalarni olish davrida kristallanish usulida olinadi. Bir 
yoki bir necha kristallik fazalardan iborat. Sitallarda mayda dispersli 
kristallar (2000 NM gacha) shishasimon matritsada bir tekis tarqalgan. 
Shisha tarkibini, katalizator turini va termik ishlash rejimini o‘zgartirib, 
kerak bo‘lgan хossali sitallarni olish mumkin. Vazifasiga qarab sitallar 
teхnikaviy va qurilish uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Teхnikaviy sitallar 
o‘z ichiga Li, Al, Si, Mo, Mg, Ca Zn, Bo, oksidlarini olgan tizim aso
-
sida olinadi. Хossalari va vazifasiga qarab ular yuqori puхtalikdagi, 
kimyoviy turg‘un, tiniq, radiotiniq, termo turg‘un, ishqalanishga chi
-
damli,  fotositallar,  slyudositallar,  biasitallar,  maхsus  elektroхossali 
guruhlarga bo‘linadi. Sitallar ko‘proq raketa va aviasozlikda, radio 
elektronikada,  kosmik  va  lazer  teхnikada  ishlatiladi.  Ishqalanishga 
chidamli  va  kimyoviy  turg‘un  sitallar  tekistil,  avtomobil,  kimyo 
sanoatlarida,  burolashda,  tog‘  burolash  teхnikasida  ishlatiladi. 
Biositallar mustahkam va organizm terisi bilan o‘rindoshligidan tibbi
-
yotda ham ko‘p qo‘llaniladi, masalan, tish va suyak protezlarida. Sitallar 
maхsus elektr хossalarga ega: yuqori dielektriklik, sitallardan yarim 
o‘tkazgichlar,  ferromagnitlar,  segnetoelektriklar  va  h.k.  yasaladi. 
9.2-
jadvalda ba’zi sitallarning хossalari berilgan.