|
Gazlar bilan sovitish.
Qiyin ishlov beriluvchi materiallarni kesishda kesuvchi asboblarni sovitish
uchun gazlar, qisman qisilgan xavo azot va karbonat angdriddan foydalaniladi.
Qisilgan xavo – 25-50
0
S gacha sovitishda qo’llaniladi. Xavo bosimi 0,2
mm/m ( 2 atm ) ni tashqil etadi. Jixozlarning katta murakkablikka ega ekanligi
sababli qisilgan xavoni xozirgi paytda qo’llash maqsadga muvofiq emas.
Karbonat angidriddan quyidagi materiallarga ishlov berishda qo’llaniladi:
nikelo, volofrom, nobalot, xrom va boshqalar. Bularni boshqa sovitish usulida
kesib ishlash mumkin emas.
Kesish muhitini sovitishda tarqalib ketgan gazlarni qo’llash asosiy rolo
o’ynaydi. Azot va karbonat angidrid gazlar kesish muhitida kislorodni siqib
16
«MetalCuttingTheoryandPractice» DavidA.Stephenson, John S. Agapiou 788-789 pg
53
chiqaradi va detal-kesuvchi asbob yuzalarini oksidlanishini oldini oladi.
Karbrnat angidridni qo’llashda sex xonalarini shamollatish uchun qo’shimcha
choralarni ko’rish lozim
17
.
Nazorat savollari:
1.
Nima uchun kesish jarayonida issiqlik ajraladi?
2.
Hosil bo’lgan issiqlik ning qancha qism keskichga va qancha qismi ishlov
berilayotgan materialga o’tadi?
3.
Ajralib chiqayotgan issiqlik kesish jarayoniga qanday ta’sir ko’rsatadi?
4.
Issiqlik qanday usullar yordamida aniqlanadi?
5.
Moylash sovutish suyuqliklari qanday maqsadda qo’llaniladi?
6.
MSSlari ish zonasiga qanday usullarda yuboriladi?
7.
Mo’rt materiallarni kesib ishlashda qanday turdagi sovutgichlardan
foydalaniladi?
3-§.
Materiallarning kesishga qarshiligi. Yo’nish, parmalash, frezerlashda
kesish kuchini aniqlash metodlari.
Barcha materiallar kesish jarayonida kesuvchi asbobning botishiga va
zagatovkaning yo’nilayotgan yuzasidan qirindining ajralishiga qarshilik ko’rsatadi.
Binobarin kesuvchi asbobga kesish vaqtida materiallarning kesishga ko’rsatadigan
qarshiligini enga oladigan kuch tahsir etdirish zarur.
Kesish jarayonida keskich materiallarning kesishga ko’rsatadigan qarshilik
kuchlarni engadi bu qarshilik kuchlari:
1. Metallarning kesib olinayotgan
qatlamlarining elastik va plastik
diformasiyalanishiga ko’rsatadigan
qarshilik kuchlaridan.
2. Qirindi elementlarining
zagatovka sirtidan ajralishga
ko’rsatadngan karshilik kuchidan.
3. Qirindining keskich oldnngi
yuzasiga keskich keyingi
yuzalarining
kesish
yuzasiga
17
«MetalCuttingTheoryandPractice» DavidA.Stephenson, John S. Agapiou 797-798 pg
16-rasm. Bo’ylama (
) va ko’ndalang (b) va
ishlov berishda kesish kuchlari
54
ishkalanishi natijasida hosil bo’ladigan kuchlardan iborat
18
.
Keskichga tahsir etuvchi barcha kuchlarning teng tasir etuvchisi R ni uchta tashkil
etuvchi kuchlarga ajratish mumkin.
1. Kesish kuchi /tangensial kuch/ Rz bu kuch keskichga yuqoridan
stanokning asosiy harakat yo’nalishida kesish yuzasiga urinma bo’ylab tahsir
etadi.
2. Surish kuchi /o’q bo’ylab yo’nalgan kuch/ Rx bu kuch yo’nilayotgan
zagatovka o’ki bo’ylab, surish yo’nalishiga teskari yo’nalishda tahsir etadi.
3. Radial kuch Ru, bu kuch zagatovka radiusi bo’ylab yo’nalgan bo’lib
keskichni zagatovkadan itaradi.
Kesish kuchi Rz asosiy kuch bo’lib, uz qiymat jihatidan tashkil etuvchi
barcha kuchlarning eng kattasidir. Aylantiruvchi moment va kesish kuvvati ana shu
kuch asosida hisoblab topiladi.
Keskichga tahsir etuvchi barcha kuchlarning teng tahsir etuvchisi quyidagi
formuladan paralelogragm koidasiga asosan hisoblab topiladi.
Rz, Rx va Ru kuchlar orasidagi taqribiy nisbat tajriba yo’li bilan topilgan.
Burchaklari
-45°,
q15°,
q0 bo’lgan o’tuvchi o’tkir keskich bilan yo’nishda:
Binobarin teng ta’sir etuvchi kuchning qiymati quyidagicha:
Kesish sharoiti, kesuvchi asbob geometriyasining o’zgarishi va keskich
eyilish qiymatining o’zgarishi bilan tashkil etuvchi kuchlar orasidagi nisbat uzgarib
turadi. SHu sababdan amalda Rz - kesish kuchini o’lchash bilan kifoyalanadi.
Kesish kuchi Rz mikdorini quyidagicha eksperimental formula yordamida hisoblab
topiladi;
18
«MetalCuttingTheoryandPractice» DavidA.Stephenson, John S. Agapiou 665 pg
55
Bu erda R, - kesish kuchi, nyuton /n/ va kG hisobida, Sr - kesish sharoiti va
materiallarga bog’liq koeffisient, S- surish, t - kesish chuqurligi, V - kesish tezligi,
x,u,p - Daraja ko’rsatkichlar. k -yo’nishning konkret sharoitini hisobga oluvchi
umumiy tuzatish koeffmisenti,
Bu erda umumiy tuzatish koeffisieti: yo’nalayotgan material
mexaniqaviy xossalarni, keskich oligi burchagini, plandagi asosiy burchakni,
keskich uchi yumoloqlanish radiusi qiymatini, kesish tezligini, keskich yoyilganlik
darajasini va sovutish – moylash suyuqliklaridan foydalanishni hisobga oluvchi
koeffisientlar ko’paytmasidan iborat bo’ladi. Kesish kuchi Rz ning miqdorini
yo’nilayotgan materialning mexaniqaviy xossalari, kesish reji elementpari, kesish
sharoiti, kesuvchi asbob geometrik parametrlar, sovutish - moylash suyuqlnklari va
boshqa bir qator faktorlar tahsir ko’satadi
19
.
Bu faktorlarning tahsir etish ko’rsatkichlari tegishli jadvallarda /k/ ning qiymatlari
sifatida berilgan.
Kesish jarayoniga sarflanadigan quvvat kesish kuchi Rz miqdoriga qarab
aniqlanadi. Bunda surish kuchi Rx kesishga sarflanadigan quvvatning 1-2 foizini
tashkil etadi.
17-rasm. Kuchning kattaligiga
19
«MetalCuttingTheoryandPractice» DavidA.Stephenson, John S. Agapiou 502-507 pg
56
ta’sir etuvchi faktorlar
Bu kuchning ish bajarmasligi hisobga olinadi. Binobarin kesishga
sarflanadigan effektiv quvvat:
Bu erda kesish kuchi Rz - kg ,
- m/minlarda. Stanok yuritmasidagi elektr
dvigatelning sarflayotgan quvvati
- stanokning f.i.k. o’rtacha 0,9 atrofida.
Kesish kuchi RZ yo’nilayotgan zagatovkada aylantiruvchi moment hosil
qiladi. Aylantiruvchi moment:
Bu erda D - yo’nilayotgan zagatovkaning diametri, mm. Keskich kesish kuchi R7
tahsiri ostida eshladi, keskichning chiqish uzunligi qancha katta bo’lsa, eguvchi
moment shuncha katta bo’ladi:
Bu erda l -keskichning chiqish uzunligi.
Amalda kesish kuchi R
Z
ning qiymatinn maxsus dinamometr yordamida
o’lchanadi, Kesish kuchini o’lchovchi dinamometr tokarlik-stanogining keskich
mahkamlagichi o’rniga o’rnatilib bevosita kesish jarayonidagi keskichga tahsir
etuvchi kesish kuchi mikdorini aniqlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
