Математика фанини ўҚитишда замонавий ёндашувлар ва инновациялар модули бўйича

TIMSS халқаро тадқиқотлари 
TIMSS (Trends in Mathematics and Science Study) Математика ва 
табиий фанларни ўқтиш бўйича халқаро анъаналар деб номланган халқаро 
тадқиқотлари ўқувчиларнинг ўқув ютуқлари сифатини баҳолаш халқаро 

---

40 
ассоциацияси томонидан ҳар 4 йилда ўтказилади. TIMSS математика ва 
табиий фанлар бўйича 4- ва 8- синф ўқувчилари ўқув ютуқларини баҳолаш 
орқали иштирокчи мамлакатларда бу фанлар бўйича ютуқларни кузатиб 
бориш имконини беради. Ўқув ютуқларини баҳолаш учун ўқувчилар тестдан 
ўтказилади ҳамда ўқувчилар, ўқитувчилар ва мактаб маъмурлари сўров 
варақаларини тўлдиришади, шунингдек бу билан таълим натижаларига 
таъсир кўрсатадиган омиллар ҳақида маълумот олинади. 
Уйда топшириқлар бажариш ўқувчиларга мактабда ўрганилган 
материални мустаҳкамлаш имконини беради ва ўқитувчилар учун мавзу 
бўйича ўқитиш вақтини узайтиради. Натижада, кўп миқдорда уй вазифаси 
олган ўқувчилар кам миқдорда уйга вазифа олган ёки умуман олмаган 
ўқувчиларга қараганда юқори натижаларга эришиши кутилади. Уй 
вазифасини бажариш анъаналари кўп мамлакатлар томонидан кенг 
тарқалган. Баъзи мамлакатларда 4- синфда улар камдан-кам ҳолларда уйда, 
асосан тузатув мақсадларида, индивидуал ўқувчиларни ўзларининг 
тенгдошлари билан материалларни ўзлаштириб олишларига имкон бериш 
учун сўраладилар. Умуман олганда, уй вазифасининг катта миқдори 
ўқувчиларнинг таълим ютуқлари сифатига салбий таъсир кўрсатади. 
Экспертларнинг хулосаси: 
Асосий мақсад ўқувчиларнинг табиий фан саводхонлиги ва ушбу 
мақсадга эришишнинг асосий воситаси табиий фанларни илмий билимга 
асосланган ўрганишдир. 
Мактабда табиий фанларни ўқитиш жараёнини ташкил қилишда 
ўзгаришлар зарур. Ўқитиш жараёни ўқувчилар томонидан турли хил 
шаклларда тақдим этилган маълумотларни таҳлил қилиш, тажриба 
натижаларини асослаш ва муҳокама қилиш, саволлар бериш ва тадқиқотнинг 
асосий босқичларини режалаштириш, натижаларни прогнозлаш ("нима содир 
бўлади ...") каби қобилиятларни шакллантиришга ёрдам бериши керак.
Табиий 
фанларни 
ўрганишда 
дунёдаги 
энг 
ривожланган 
мамлакатлардаги каби узлуксизлигини амалга ошириш тавсия этилади. 
Мактабда 
дастлабки 
тадқиқот 
қобилиятларини 
шакллантириш, 
табиатшунослик саводхонлиги ва илмий қарашларини асослаш вазифаси 
физика, кимё ва биология фанларини комплекс тарзда ўқитилиши керак.
Замонавийлаштирилган дастурларга асосланиб, табиий фанлар учун янги 
дарсликлар ва ўқув мажмуаларини ишлаб чиқиш зарур. Ушбу дарсликларда 
ва ўқув қўлланмалари ўқувчиларнинг ижодий қобилиятини ва фаолиятини 
шакллантириш учун илмий услублар ва тавсия этилган методологик 
воситалар (ижодий топшириқлар, тадқиқот ўтказиш, дастлабки илмий 
маълумотларни таҳлил қилиш ва бошқалар) асосида ўрганишга ёндашишни 

---

41 
акс эттириши керак.