Matematik iqtidorni aniqlovchi test topshiriqlari

TURLIXIL O’ZLASHTIRISH DARAJASIGA MO’LJALLANGAN TEST TOPSHIRIQLARI

1.1-§. Test topshiriqlarining boshqa nazorat topshiriqlaridan farqli jihatlari.

Turli xil o‘zlashtirish darajasiga mo‘ljallangan test topshiriqlari.

Test topshiriqlarining bajarilish darajasi o‘quvchilarning o‘quv materiallarini ruxiy jihatdan qay yo’sinda ekanligini aniqlashga yordam beradi:

- axborotni bilish, yodolish va so’zlab berish

- reproduktiv fikrlash

- produktiv fikrlash

- izlanuvchi-ijodiy fikrlash.

Eslab qolish, bilib olish va axborotni tahlil qilish:

Bu o‘rinda eslab qolish qobiliyati bilan bog‘liq bo‘lgan bilimlar tekshiriladi:

1-misol: Doiraningyuzi … formula yordamida topiladi.

A.2_{ }

V._{ }

D.4_{ }

F. 2_{ }R

Bu topshiriq o‘quvchidan 2 formulasini eslash, aniqlash, farqlashni talab qiladi. Bu juda oson misol bo‘lsa ham lekin faktlar, voqealar, klassifikatsiyalar, formulalar, qonunlar va xokazolarni eslab qolish zaruriyatini tug’diradi. Lekin bu testni yechish o‘quvchidan faqat axborotni eslab qolishni talab qiladi. Amaliyotda qo’llanishini ko’rsatmaydi. Shuning uchun axborotni yodlab qolish va uni taxlil qilish bilan bog‘liq testlarda yana ularni amaliyotda qo’llanishi ham inobatga olinishi lozim.

Quyidagi test topshiriqlari shu maqsadga muvofiqdir.

Reproduktiv o‘zlashtirish darajasi. Ushbu test topshiriqlarida sinaluvchidan oldin o‘rganilgan sxemalar asosida mustaqil ish bajarish talab etiladi.Ulardan oldingi yodlangan algoritmlar,qoidalarni eslash talab etiladi.

2-misol: Radiusi 2 smbo‘lgan doira yuzi ______________ ga teng.

Bu testni yoddan yechish mumkin emas, shuning uchun uni hisoblash lozim. Operatsiyalar sonini hisoblaymiz:

1)_{ }formulasini eslang;

2)_{ }3,14(verguldan keyin ikki songa aniqlikda) son jihatdan ma’nosinieslang;

3) Radius uzunligini kvadratga ko’taring: _{ }= 4;

4) Doira yuzini hisoblang: S=12,56

Psixik operatsiyalar soni 4 ta.

Reproduktiv darajasidagi test topshiriqlari pedagogic yo‘nalishdagi testlarda keng qo’llaniladi. Ular yordamida o’rganilgan prinsiplar, qoidalar qo’llanishi moxiyati o’rganiladi. Lekin faqatgina reproduktiv sifat bilan chegaralansa, keyinchalik o‘quvchining fikrlashi chegaralanib qolishi mumkin,shu sababli testlarga yanada murakkabroq topshiriqlar kiritilishi lozim.

3-misol: Halqaning ichki doira yuziga nisbati.R=4, r=2

A.3:1

B.4:1

D.6:1

E.8:1

F. 10:1

Bu topshiriqni har xil yo’llar bilan yechish mumkin.

Masalan: 1-yo’li:

- ikki doiraning yuzi haqidagi teoremani eslash; (ularning yuzlari nisbati radiuslari kvadratlari nisbati kabi);

- katta radius kvadratini hisoblang:R=4,_{ }= 16;

- ichki doiraning _{ }= 4radiusini hisoblang;

- katta doira maydonidan kichik doira maydonini ayiring:16 - 4 = 12;

- xalqa yuzining ichki doira yuziga nisbatinianiqlang: 12:4 = 3:1;

- hisoblangan javoblarni taklif etilgan javoblar bilan solishtiring va to‘g‘ri javob indeksini aniqlang (A). Psixik operatsiyalar umumiy soni - 6 ta.

Produktiv o‘zlashtirish darajasi topshiriqlari katta diagnostic va didaktik qiymatga ega. Ularning bajarilishi uzviy bog‘liqlikni, fikrlashni,aqliy taxlilni, algoritm tuzishni, yangi axborot tuzishni talab etadi.O‘qitish natijalari bu holda bilim va tajribaga tayanadi. Yana shunga e’tibor qilish kerakki, keltirilgan shkala misoldagi topshiriqlar bir xil – doira maydonini hisoblash. Bunda faqat bir xil formula_{ } ishlatiladi. Lekin o‘quvchi faoliyati turlicha - (eslash, namunaga qarab bajarish, ma’lum qoidalardan algoritmlar tuzib, masalani yechish). Bu narsa o‘qituvchiga o‘quvchilarning bilim saviyasini bosqichma-bosqich ko‘tarishga ko’maklashadi.Bu narsa pedagogic texnologiyaning4-bo‘limida hisobga olingan.

Produktiv darajadagi test topshiriqlariga murakkab hisoblashlar kiritish shart emas. Eng asosiysi, bir-biri bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan aqliy xulosalardir. Masalan, 4-misolda arifmetik hisoblashlar ko‘paytiruv jadvaliga asoslangan bo‘lsa ham 300 o‘quvchidan faqat 45 %to‘g‘ri yechishadi.

Bu topshiriq o’rta maktablarda o‘quvchilarning matematik layoqatini tekshiruvchi testlarga o’xshash ushbu testing tuzilishi murakkabligi shundan iboratki, bunga darsliklarda uchramaydigan misollar keltirilishi lozim.Shu bilan birgalikda o‘quvchining maktabda algebra va geometriya fanlaridan olgan bilimlari chegarasidan chiqmaslik lozim. Agar bu qiyinchilik yengilsa,demak test topshiriqlari yangi masalalarni yechishdagi ixtirolarga to‘g‘ri yo‘naltirilgan deb hisoblanadi. Bunday "matematik topshiriq" qisqa muddatli o‘qitish jarayonida emas, balk maktabdagi butun matematik kurslarning yaxshi o‘tilganligidan keyin paydo bo‘ladi.

Yana bir marta ta’kidlash lozim, ushbu test topshiriqlaridagi matematik hisob-kitob juda soda va hech qanday qiyinchilik tug’dirmaydi.Bu topshiriq o‘quvchidan uchala kvadrat RQ uzunligini aniqlashda mantiqiy yondashuvni talab qiladi.

Test topshiriqlari taxlili shuni ma’lum qiladi:eslab qolish,so’ngra ifodalash, keyin reproduktiv axborotga o’tish, undan so’ng produktiv axborotga, fikrlashga yo‘naltirilganligi o‘quvchilarning bilimini nazorat qilishni takomillashtiradi, ularning bilimlarini amaliyotda qo‘llashga yordam beradi.O‘zlashtirish saviyasi qanchalik yuqori bo‘lsa, fikrlash operatsiyalar soni shunchalik ko‘payadi. Masalan, 1,2,3-misollardagi fikrlash operatsiyalari soni 1,4,6.