Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

bitta
, sen ham 
bittadirsan
,
Aytgil, do‘stim, nima qildik Vatan uchun?!1 
Buncha bino qo‘yma 
zarrin
choponlarga,
Saratonda yaproq bo‘lgin dehqonlarga,
Suyangani tayoq bo‘lgin cho‘ponlarga,
Aytgil, do‘stim, nima qildik Vatan uchun?! (3-bet) 
Po‘stlog‘ingiz silab tomirimda nur,
Qo‘shig‘ingizda bor xushbuy daraklar.
Boringizga shukr, Sizga 
tashakkur
,
Vatandosh daraxtlar, yurtdosh daraxtlar 
Ma’noni kuchaytirish ma’nosi anglashilgan o‘rinlar ham bor:
Asotirda kelar: nayza ko‘tarib,
Yerni teshib chikar mitti pahlavon.
Bu arpa-bug‘doyga qadimgi ta’rif,
Ezgulik lashkari, demak, 
g‘alla-don
. (4-bet)
Jannat
arig‘ining shovurlari bor.
Tozalab berasiz 
achchiq
havoni. (7-bet)
Shoirning “Daraxtlar” she’rida undosh tovushlarning ikkilantirgan shakll bu –
sa shart mayli orqali hosil qilinganda Shart ma’nosi anglashiladi.
Tanangizni quchib 
bossalar
quloq
Iqbol mirzoning “Nazar ”she’rida undoshlarning qo‘sh kelishi kuzatiladi:
NAZAR 
Bitta daraxtga qarab
Bitta suluvga qarab 
Biri tanbur ko‘ryapti,
Biri baxtli bo‘lsin der,
1
Iqbol Mirzo “Aytgil do‘stim nima qildik vatan uchun” Toshkent “O‘zbekiston” nashriyoti 2014-yil 3 bet. Qolgan 
misollar shu asardan olinadi. Sahifasi qavs ichida ko‘rsatiladi.

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
194 
Biri tandir ko‘ryapti.
Biri menga qolsin der.
Bitta tulporga qarab
Bitta go‘dakka qarab 
Biri naslini o‘ylar,
Biri kelajak deydi,
Biri qazini o‘ylar.
Biri so‘lajak deydi.
Bitta chamanga qarab
Biri biriga qarab...
Biri gulni ko‘ryapti,
Birda shayton ko‘rinar,
Biri pulni ko‘ryapti.
Birda inson ko‘rinar. (35-bet) 
Ushbu she’rda hayotning turli oq va qora, yaxshi-yomon kabi ko‘rinishi o‘z 
aksini topgan chuunki biz yashayotgan olam hamisha mana shunday qarama qarshi 
qutbdan iborat. Birdan ortiq kelgan undoshli so‘z ta’kidlash ma’nosi anglashiladi. 
Bir shaxs yoki narsa misolida uning ikki xil ma’nosi ezgulik va yovuzlik 
tushunchalari anglashiladi. Ushbu tushunchalar markazida inson turadi.
Yuqoridagi misollarda 
Geminatsiya
. Badiiy nutqda keng qo‘llaniladigan 
fonetik usullardan yana biri geminatsiyadir. “Tilshunoslik terminlarining izohli 
lug‘ati”da mazkur hodisa “qo‘sh undoshlik - ikki aynan bir xil undoshli holatning 
yuzaga kelishi” sifatida izohlanadi. “O‘zbek tili tarixiy fonetikasi” o‘quv 
qo‘llanmasida esa bu hodisa “qo‘shoqlanish” yoki “ikkilangan undosh” deb 
yuritiladi: “qo‘shoqlanish- undoshlarning cho‘zilishi, ikkilanishi hodisasini fonetik 
o‘zgarishlar sirasida ko‘rib chiqish o‘ta shartlidir. Lekin bu hodisa faqat ikki unli 
orasidagi yakka undoshda sodir bo‘la olishi bilan fonetik o‘zgarishlarga o‘xshaydi. 
Olim Adham Abdullayev esa “undoshlarni qavatlash” atamasini ishlatgan1.