Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

[l]
undoshining tushirilib qoldirilishi fonetik hodisa bo‘lsa; 
adabiy tilda qo‘llaniladigan 
-
ib
, 
-b
ravishdoshi fonetik hodisa ta’sirida 
-p
shakliga 
kelib qolishi morfologik-fonetik dialektal so‘zlarni shakllantirgan.
Shuytib
bular ham homilador bo‘lib qoldi. 
[5, 13]
 
Doston matnini kuzatar 
ekanmiz, ba’zi hollarda 
shunday qilib
adabiy holicha, ba’zi hollarda 
shuytib 
ko‘rinishda uchratamiz. Ushbu dialektizm nasriy matn parchalarida 
shuytib, 
ba’zi 
parcalarda esa
shunday qilib
qo‘llanilgan. Adabiy tilda 
shu
olmoshiga 
–
day 
o‘xshatish shakli qo‘shilsa, [n] tovush orttriladi. Bu gapda esa adabiy tildagi ana shu 
shunday
olmoshiga 
qilib
ravishdoshi qo‘shilib, 
shunday 
olmoshidan [n], 
–
day 
qo‘shimchasidan 
[d], [a] tovushlari va 
qilib 
ravishdoshidan esa [l], [i] tovushlari 
tushgan. Shuningdek, nazmiy matn parchalarida ham
 shuytib 
sifatida foydalanilgan. 
Bizningcha, bunday holatlar nazmiy matnda intonatsion butunlikni saqlash 
maqsadida ba’zi o‘rinda ijrodagi kabi qoldirilgan, ba’zi o‘rinlarda tahrir qilingan.
Bu so‘zlarni aytdim, yosh o‘g‘lon, 
sag‘an,
Egam bo‘lsin har g‘aribga mehribon,
Savobi egasin bildir bu zamon. 
[5, 315] 
Bu parchada 
sag‘an
 
birligining asosi – sen, unga 
-ga
jo‘nalish kelishigi 
qo‘shimchasi qo‘shilsa, senga hosil bo‘lishi ma’lum. Asos va qo‘shimchada fonetik 
hodisa yuz bergan, 
-g‘an
dialektal shakli qo‘llanilib, morfologik-fonetik 
dialektizmni hosil qilgan. Bu kishilik olmoshi so‘z turkumiga jo‘nalish kelishigi 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
189 
qo‘shilgan dialektal holatdir. Quyidagi parchada esa I shaxs kishilik olmoshining 
dialektal holati uchraydi:
Bunday kunda 
mag‘an
 ko‘ngil to‘q edi,
Xon Alpomish chalqib yurgan bek edi,
Ulton degan sira begi yo‘q edi. 
[5, 309] 
Umuman, morfologik-fonetik dialektizmlar dialektologiya morfologiyasi, 
fonetikasida o‘rganilsa-da, biroq shevaga xos so‘z nuqtayi nazaridan baholanmagan. 
Xususan, dialektizmlar haqida fikr bildirilar ekan, quyidagi holga duch kelamiz:
“Ayniqsa, dialektal so‘zlardan hazil, kinoya sifatida foydalangan o‘rinlar bor: 
Miraziz A’zamga: 
Bolalarcha kasha yeb,
Bolalarga yozadir.
Shuytib
, sakson yoshda ham 
Bolalardek tozadir.
Shun ta’kidlash lozimki, dialektizmlar adabiy tilning boyishi uchun tabiiy 
manbalardan biri bo‘lib qoladi. ”
 
[1, 90-91] She’riy parchaga berilgan bu izohlarda 
esa