Масъул муҳаррир

10
KOMPETENSIYAVIY YONDASHUV ASOSIDA 4-SINF MATEMATIKA DARSLARINI 
TASHKIL ETISH
Razzaqova Zuhraxon Mamirjon qizi
Ubaydullayeva Dilfuza Habibullayevna
Andijon viloyati Izboskan tuman 12- maktab boshlangʻich taʼlim oʻqituvchilari
[e-mail]
tel:[phone]
Annotasiya: maqolada 4-sinf oʻquvchilarining matematika darslarida olgan bilimlarini 
kundalik hayotda qoʻllashi haqida soʻz boradi.
Kalit soʻzlar: kompetensiya, kompetentlilik,koordinata burchagi, mulohazalar, masalalar, 
foydalanilgan adabiyotlar.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikning chorak asrlik pogʻonasidan oshdi. Bu qisqa davr 
mobaynida Vatanimiz iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy sohalarda ulkan muvaffaqiyatlarga erishdi. 
Bu muvaffaqiyatlar zamirida davlatimiz tomonidan 1997-yilda qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi”ning ham ahamiyati beqiyosdir.
Kompetensiya –fan bo‘yicha egallagan nazariy bilim, amaliy ko‘nikma va malakalarni kundalik 
hayotida duch keladigan amaliy va nazariy masalalarni yechishda foydalanib, amaliyotda qo‘llay 
olishdir.
Kompetentlilik –(lotincha: competens – layoqatli, qobiliyati bor) Kompetentlilik tarkibiga 
sof kasbiy bilim, ko‘nikma va malakalardan tashqari, tashabbuskorlik,hamkorlik, guruhda ishlash 
layoqati, kommunikativ qobiliyati,real baholay olish, mantiqiy fikrlash, axborotni saralash va 
foydalana olish xususiyatlari ham kiradi.
Jumladan boshlangʻich sinflarda ham kompetensiyaviy yondashuv bola nutqi ,madaniyati va 
savodxonligini sezilarli darajada oshishiga olib kelmoqda. 4- sinf matematika darslari mavzulari 
doirasida koʻrib chiqamiz:
1- Koordinata burchagi tushunchasi
Koordinata boshi (O)ni sinf honamizda qoʻllasak maqsadga muvofiq, yaʼni kompetensiyayiv 
yonfashuv asosida boʻladi. Sinf honasidagi chapdan birinchi qator boshini O nuqta deb belgilasak, 
partalarning xona boshifan oxirigacha boʻlgan joylashishi qatorlarini OY oʻq va O nuqtadan 
partalarning chapdan oʻngga joylashtirilgan qatorlari OX oʻq deb olamiz.Har bir oʻquvchi bu 
kordinata burchagidagi oʻzi joylashgan nuqtani topish topshirigʻi beriladi.
2- Mulohazalar tushunchasi
Toʻgʻri yoki mitti ekanligi haqida aytish mumkin boʻlgan darak gap mulohaza deb ataladi.
Masalan, 1) maktabda 12-sinf oʻquvchilarini shanbalikka jalb etishdi. 2)30 soni 6 ga 
boʻlinmaydi. 3)Agar 8 ni 3 ga koʻpaytirsak, 32 hosil boʻladi. 4)33 va 33 koʻpaytmasi 1089 ga 
teng. Bu mulohazalar qanday mulohazalar ekanligini oʻylab koʻring
Endi matematika darsligidagi bir muncha murakkab masalalarga toʻxtalsak;
1-masala “ Koʻchaga qancha asfalt kerak?”
Koʻchaning uzunligi 600 m, eni esa 12 m. Shu 
koʻchaga asfalt yotqizildi. Har 100 m
2 
ga 3 t asfalt 
ketdi. Butun koʻchaga qancha asfalt ketgan?
Koʻcha uzunligi 600 m.
Eni 12 m.
Har 100 m
2
ga 3 t
Yechish: koʻcha yuzini topa-
miz, S=ab=600*12=
=7200 m
2 
100 m
2 
ga 3 t asfalt yotqizilsa, 7200 m
2
ga - ? tonna
7200:100=72. 72•3=216
Javob: 216 tonna
2- masala “ Oʻyinchoqlar tayyorlanishi”
Bitta avtomat dastgoh har soatda 69 ta, ikkinchi avtomat dastgoh 84 ta oʻyinchoq tayyorlaydi. 
Agar bir kun davomida 1- avtomat 552 ta oʻyinchoq tayyorlagan boʻlsa, ikkala avtomat birgalikda 
nechta oʻyinchoq tayyorlagan?
S=7200
m
2 
3 t

---

201
10
Yechish: 552:69=8 bu - 1- avtomatning necha soat ishlagani
8•84=672 bu- 2- avtomatning 8 soatda nechta oʻyinchoq tayyorlashi
672+552=1224 bu -- ikkala avtomat tayyorlagan oʻyinchoq sini
Demak, javob: 1224 oʻyinchoq
Amaliyotda maktabda yaxshi o‘zlashtirgan ayrim o‘quvchilar dars paytida hamda hayotida 
uchraydigan nostandart vaziyatga tegishli masalalarni yechishda o‘rgangan bilim va ko‘nikmalarini 
qo‘llay olmaydilar. Buning sababi o‘quvchilarda tegishli kompetensiyalar shakllanmaganligidandir.
Demak yuqoridagi masalalarning barchasida o‘quvchilarning olgan bilim, ko‘nikma va 
malakalarni hayotga tatbiq etilishini ko‘rish mumkin.
O‘quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirish uchun ta’lim tizimiga kompetensiyaviy 
yondashuvga asoslangan dastur va DTS lar kerak bo‘lib qoldi.Bu jarayonni ta’lim tizimiga joriy 
qilish uchun endi darsliklar va ularning mazmuni tubdan o‘zgarmoqda. Masalan , 2019-2020- 
o‘quv yili uchun kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan 3- sinf matematika darsliklari joriy 
etildi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. N.U.Bikbayeva, E. Yangabayeva, K. M. Girfanova Matematika. Umumiy oʻrta taʼlim 
maktablarining 4-sinfi uchun darslik. “OʻQITUVCHI” NASHRIYOT-MANBAA IJODIY UYI 
TOSHKENT - 2017
2. ZiyoNet - elektron kutubxonasi.