«Машинасозлик технологияси асослари»

суратга олиш усули 
деб хам 
юритилади. 
6.2. Механик ишлов бериш учун сарфланган вақт 
меoёрининг таркиби. 
Бир дона детал тайёрлаш учун сарфланган донавий вақтнинг 
таркиби қуйидагича бўлади: 
а) асосий ёки технологик вақт; 
б) ёрдамчи вақт; 
в) иш жойига хизмат кўрсатиш учун сарфланган вақт. 
Агарда вақт сарфи битта детал учун аниқланса, у 
донавий 
вақт 
деб юритилади. 
Бундан ташқари, 
тайёрлаш вақти 
хам мавжуд бўлиб, у битта 
партиядаги деталлар учун хисобланади. Бу вақтнинг миқдори 
партиядаги деталлар сонига боғлиқ бўлмайди. 
Шундай қилиб, 
донавий - калкуляция вақти 
асосий ва 
тайёрлаш вақтларини йиғиндисига тенг бўлади. 
Асосий (технологик) вақт 
бу бевосита металлни кесиб 
ишлаш учун сарфланган вақт бўлиб маoлум бир металл қатламини 
олиб ташлаш билан боғлиқдир. 
Ёрдамчи вақт 
қуйидагиларни ўз ичига олади: 
а) дастгохни бошқариш учун сарфланган вақт, бу дастгохни 
юргизиш, тўхтатиш, тезлик ва узатишлар миқдорини ўзгартириш ва 
х.к.; 
б) кесувчи асбобни ёрдамчи юриши; 

---

45 
в) хомашёни мосламага ўрнатиш, махкамлаш, ишлов 
берилгандан сўнг олиб қўйиш, худди шунингдек, кесувчи асбобни ва 
мосламани дастгохга ўрнатиш ва олиб қўйиш; 
г) Деталнинг ўлчамларини назорат қилиш: ўлчов асбобини 
олиш, ўлчаш, жойига қўйиш. 
Ёрдамчи вақт қўлда, машина ва механизмлар ёрдамида 
бажарилиши мумкин. 
Иш жойига хизмат кўрсатиш техник ва ташкилий хизмат 
кўрсатишларга бўлинади. 
Иш жойига 
техник хизмат кўрсатишга 
қуйидагилар киради: 
а) дастгохни созлаш ва мослаш; 
б) ўтмаслашга кесувчи асбобни алмаштириш; 
в) кесувчи асбобни тўғрилаш (олмос ёрдамида); 
г) қириндидан (иш жараёнида) тозалаш. 
Иш жойига