Mashinali o‘qitishga kirish fanining maqsadi, vazifalari va kutiladigan natijalari

Mashinalo o’qitishning programmadan farqi



Odatiy programmaning ishlashi



Ma’lumot

Kompyuter

Chiqish





Ma’lumot





Ma’lumot

Mashinali o’qitish

Kompyuter

Programma



Chiqish

1.4-rasm. MO’ ning programmadan farqi.

Mashinali o‘qitishning asosiy tushunchalari


MO’ - bu ma'lumotlardan ma'lumot olishdir. Bu statistika, sun'iy intellekt va informatika chorrahasida joylashgan ilmiy maydon bo'lib, prognozli analitik yoki statistik o'rganish sifatida ham tanilgan. So'nggi yillarda mashinada o'qitish usullarini kundalik hayotda qo'llash odatiy holga aylandi. Ko'pgina zamonaviy veb-saytlar va qurilmalar filmlarni tomosha qilish, oziq-ovqat yoki oziq-ovqat mahsulotlariga buyurtma berish, shaxsiylashtirilgan onlayn radioeshittirishlar va fotosuratlardagi do'stlar timsollarini tanib olish uchun avtomatik tavsiyalardan tortib, kompyuterni o'rganish algoritmlaridan foydalanadilar. Facebook, Amazon yoki Netflix kabi murakkab saytni ko'rsangiz, saytning har bir bo'limida bir nechta mashinani o'rganish modellari mavjud bo'lishi ehtimoldan yiroq emas.

1.5-rasm. MO’ jarayoni blok sxemasi.
O’qitish masalasi quyidagicha qo’yiladi:
X - obyektlar to’plami, Y- javoblar to’plami uchun f:X→Y no’malum bog’liqlik maqsad funksiya(target function)ni aniqlashning hal qiluvchi (decision function) R:X→Y algoritmini qurish.
Berilgan:
{x₁, . . . , x_ℓ } X - o’qtiluvchi to’plam (training sample)
y_i = y (x_i), i = 1, . . . , ℓ - ma’lum javoblar.
Mashinani o’qitish jarayoni chiziqli yoki nochiziqli bo’lishiga qaramasdan quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:

• 
  muammoni aniqlash.
  
• 
  ma’lumotlarni tayyorlash.
  
• 
  algoritmni ishlab chiqish va baholash.
  
• 
  natijaviy ma’lumotlar aniqligini oshirish.
  
• 
  yakuniy natijani taqdim qilish.
  

MO’ masalalarini yechishda qo’llaniladigan asosiy tushunchalarni keltiramiz:

• 
  obyekt - nuqta yoki to’plamning elementi bo’lib, u nomga va belgilar naboriga ega bo’ladi. Masalan, obyekt sifatida bemorning ismi qatnashsa, belgilar nabori sifatida uning yoshi, harorati, bosimi, og’irligi, bo’yining uzunligi va h.k. lar hisobga olinadi;
  
• 
  sinf deganda o’qituvchi tanlovdagi ba’zi bir obyektlar to’plami tushuniladi. Bu obyektlar to’plami o’xshash xususiyatlari bo’yicha sinflarga birlashtiriladi;
  
• 
  timsol(timsol) – obyekt, hodisa yoki jarayon bo’lib, ular ustida tanish yoki sinflashtirish amallari amalga oshiriladi;
  
• 
  belgi – obyektda o’lchash mumkin bo’lgan oddiy yoki murakkab xarakteristikasi;
  
• 
  belgilar alfaviti – obyektlar guruxini tavsiflovchi barcha mumkin bo’lgan belgilar ro’yxati;
  
• 
  invariant belgi – reseptor maydonida ba’zi almashtirishlar natijasida o’zgarmaydigan belgi;
  
• 
  timsollar fazosi – shunday fazoki, uning o’qiga belgilar o’qi, nuqtalar fazosiga mos sinflarning obyektlar to’plami mos keladi;
  
• 
  tanlov – bu obyektlar to’plami bo’lib, obyektlarda belgilar alfaviti aniqlangan bo’ladi;
  
•