Mashina traktor agregatlarini diagnostikalash va texnik servisi

2.4. Nasos agregatlarni diagnostika qilish usullari. 
Elektr o‗lchash asboblari paydo bo‗lgunga qadar ham vibratsiyani mexanik 
o‗lchash asboblari bilan o‗lchash keng qo‗llanilgan va hozirda ham ba‘zi bir 
sohalarda yaxshi texnik xarakteristikalarga ega bo‗lgan mexanik o‗lchash asboblari 
ishlatilib kelinmoqda. 
Ushbu mexanik o‗lchash asboblarining ishlash prinsipi shundan iboratki, 
o‗lchash ob‘ektining vibratsiyasi bevosita mexanik shup yordamida qabul qilingan 
hamda 
richagli 
mexanizm 
orqali 
uzatilib 
yozuvchi 
qurilma 
yordamida 
xarakatlanuvchi lentaga yozib borilgan. Quyidagi 2.5-rasmda shunday mexanik 
vibrografning konstruktiv sxemasi keltirilgan. Bu o‗lchash asboblari qo‗shimcha 
pristavkalar bilan ta‘minlanib, boshqa masalalar uchun ham qo‗llanilish imkoniyatini 
yaratadi [121, 31-36 b.]. 

---

36
S-prujina, G-korpus, M - o‗lchash 
ob‘ekti,R-registratsiya qiladi-gan 
lenta, S-yozuvchi pero, T - shup. 
2.5-rasm.Mexanik vibrografning 
konstruktiv sxemasi. 
Aylanuvchi 
vibratsiya 
xarakatini 
o‗lchash 
asboblari. 
Aylanuvchi 
mexanizmlarning vibratsiya xarakatini o‗lchash o‗zgartirkichlari ham vibrograflar 
singari bevosita xarakatlanuvchi lentaga yozib boradi. Unda olmosdan tayyorlangan 
pero aylanish burchagiga nisbatan yozib boradi yoki ko‗rsatish uchun o‗lchamlarni 
kattalashtirish maqsadida optik qurilmalardan ham foydalanish mumkin [121, 31-36 
b.]. 
To‗g‗ri chiziqli mexanik tebranishni o‗lchashda oddiy va qulay asbob bu 
vibrograf – indikatordir. Bunday asbobni qo‗lda olib yuriladigan portativ asbob 
sifatida yoki qo‗zg‗almas asbob sifatida ishlatish mumkin. Qo‗zg‗almas asboblarda 
maksimal ishchi chastota 250 Gs.ni, qo‗lda olib yuriladigan asbobning chastotasi esa 
3-5 Gs ni tashkil etadi [121, 31-36 b.]. 
Vibratsiyani o‗lchashning elektr prinsipi va vibrodatchiklar klassifikatsiyasi. 
Vibratsiyani o‗lchaydigan elektr asboblari bir nechta o‗lchash elementlaridan tashkil 
topgan va ularhar hil funksiyani bajaradi, hamda ular o‗lchash zanjirini tashkil etadi. 
Oddiy o‗lchash zanjiri o‗lchash o‗zgartirgichi bo‗lib u vibratsiyani qabul qiladi va uni 
elektr kattalikka o‗zgartiradi. Bundan tashqari o‗lchash zanjiri ko‗rsatuvchi ѐki qayd 
etuvchi qismdan iborat bo‗ladi. Oddiy xolda vibratsiyaning amplitudasi strelkali 
o‗lchash asbobida vaqt funksiyasi sifatida ossillograf ѐki vibrografda kuzatilishi 
mumkin. 

---

37
CHastotali tanlov o‗lchashni amalga oshirishda o‗lchash signali mos ravishda 
analizatorga beriladi. Staxostik jaraѐnlarni to‗liqroq tushishi (rasshifrovka qilish) 
uchun ularni sinflar (klassifikatsiya)ga ajratuvchi asboblardan foydalanadi va xar hil 
baxo beriladi. Elektr o‗lchash signalini kuchaytirish uchun ko‗p xollarda o‗lchash 
kuchaytirgichi ishlatiladi. 
Absalyut vibrosiljish vibrotezlik o‗lchash o‗zgartirgichlarining chastota diapazonini 
past tomonga kengaytirish uchun qo‗shimcha elektron asboblar ishlatilishi mumkin 
va ular amplitudani korreksiyalaydi. 
Vibrotezlik o‗lchash o‗zgartirgichlarni integral va differensial kaskadlar bilan 
birgalikda siljish va tezlanishni o‗lchash uchun ham ishlatish mumkin. Aylanuvchi 
jismlarda aylanuvchi ob‘ektdan qo‗zg‗almas qismga o‗lchash signalini uzatish uchun 
tok oluvchi qurilma ishlatilishi mumkin. 

---

38