Zeemannıń normal effekti. Kadmiydiń qızıl sızıǵınıń ajıralıwınıń magnit maydanınıń shamasına ǵárezligin ólshew – Fabri-Pero etalonın paydalanatuǵın spektroskopiya Eksperimenttiń maqseti

Zeemannıń normal effekti.
Kadmiydiń qızıl sızıǵınıń ajıralıwınıń magnit maydanınıń shamasına ǵárezligin ólshew – Fabri-Pero etalonın paydalanatuǵın spektroskopiya


Eksperimenttiń maqseti:
Fabri-Pero interferometrin paydalanıw menen spektrallıq sızıqlardıń Zeemanlıq ajıralıwın baqlaw.
Bor magnetonın ( ) hám elektronnıń salıstırmalı zaryadın anıqlaw.

Sırtqı magnit maydanınıń tásirinde atomlardıń energiya qáddileriniń bir neshe qáddilerge ajıralıwın Zeeman effekti dep ataydı. Bunday effekttiń bar ekenligi 1895-jılı ózi dóretken elektronnıń klassikalıq teoriyasınıń bir bólimi sıpatında Xendrik Anton Lorenc (niderlandiya tilinde Hendrik Anton Lorenz, 1853-jılı 18-iyul kúni Niderlandiyadaǵı Arnem qarasında tuwılǵan hám 1928-jılı 4-fevral kúni sol eldegi Xarlem qalasında qaytıs bolǵan Niderlandiyalı fizik-teoretik) tárepinen boljandı. 1896-jılı effekt eksperimentte Niderlandiyalı fizik Piter Zeeman (1865-jılı 25-may kúni Niderlandiyadaǵı Zonnemayr qalasında tuwılǵan hám 1943-jılı 9-oktyabr kúni Amsterdamda qaytıs bolǵan) tárepinen ashıldı. Usı effekt ushın 1902-jılı X.Lorenc hám P.Zeemanlar radiaciyalıq qubılıslarǵa magnetizmniń tásirin izertlewlerdegi ullı xızmetleri ushın xalıq aralıq Nobel sıylıǵın alıwǵa miyasar boldı.

Zeeman magnit maydanınıń baǵıtına perpendikulyar tarqalatuǵın jaqtılıq nurlarındaǵı spektrallıq sızıqlardıń úsh sızıqqa ajıralatuǵınlıǵın (bunday jaǵdayda spektrallıq sızıqtıń tripleti haqqında aytadı), al magnit maydanına parallel tarqalatuǵın jaqtılıqtıń spektrallıq sızıqlarınıń eki sızıqqa (dubletlik sızıqqa) ajıralatuǵınlıǵın taptı.
Keyinirek Zeemannıń anomallıq effekti de ashıldı. Bul effekt elektronnıń spininiń bar ekenligi hám menshikli mexanikalıq menshikli momenttiń magnit momentine qatnası orbitalıq momentlerdiń qatnasınan eki ese úlken ekenligi menen baylanıslı.
Anomallıq Zeeman effektin túsindiriw ushın amerikalı fizikler Syumyuel Abraxam Gaudsmit (1902-1978) penen Djordj YUdjin Ulenbek (1900-1988, Djakarta qalasında tuwılǵan) 1925-jılı elektronnıń spini haqqındaǵı gipotezanı usındı. Usınıń nátiyjesinde Zeemannıń anomallıq effekti "normal effekt" ekenligi belgili boldı. Zeemannıń normal effekti atomlardaǵı spinleriniń summası S=0 bolǵan hallar arasındaǵı ótiw júzege kelgende baqlanadı. Bunday jaǵdayda tolıq múyeshlik moment J=L+S hallar tek orbitalıq momentler menen baylanıslı hallar bolıp tabıladı (J=L). Sáykes magnit momenti ushın biz mına ańlatpanı jaza alamız:

(1)

Bul ańlatpada

(2)

arqalı Bor magnetonı, arqalı elektronnıń massası, arqalı elementar zaryad, al arqalı Plank turaqlısı belgilengen.