Mashina traktor agregatlarini diagnostikalash va texnik servisi

26-rasm. Diagnostik parameter (S)ning masofaga nisbatan o‟zgarishi 
S
nom
,S
i
,S
ch
 – diagnostic parametrlarning dastlabki, joriy va chegaraviy 
qiymati 
Ob‘ektning Si diagnostik parametri bo‗yicha buzilmasdan ishlashini 
ta‘minlash uchun uning holati o‗zgarishini vaqti-vaqti bilan kuzatib turish zarur. 
Agar navbatdagi diagnostikalashda Ob‘ekt qoldiq resursi (L
lim
)ning belgilangan 
diagnostikalash davriyligidan kamligi aniqlansa, tegishli konstruktiv elementni, 
ehtiyotdan almashtirish lozim. 
Tuzilmaviy va diagnostik parametrlarning diagnostik matritsalari 
Ob‘ektning murakkabligi va diagnoz qo‗yishning vazifalariga bog‗liq holda 
diagnostikalashning «chuqurligi» har xil bo‗lishi mumkin. Transport vositasi, 
agregat yoki mexanizmning ish qobiliyatini baholash uchun "yaroqli" va "yaroqsiz" 
darajasida umumiy diagnoz qo‗yiladi. Ta‘mirlash - sozlash ishlariga bo‗lgan 
ehtiyojni aniqlash uchun esa aniq nosozlik topilishi kerak. Agar bitta diagnostik 
parametr bilan ishlansa, buning yo‗li oson: diagnostik parametrning o‗lchangan 
miqdori me‘yoriy miqdor bilan taqqoslanadi. Murakkab mexanizmdagi nosozliklarni 
qidirishda bir necha diagnostik parametrlardan foydalaniladi va ish ancha murakkab 
kechadi. Bu holda diagnoz qo‗yish uchun Ob‘ektning ishonchliligi bo‗yicha 

---

97
to‗plangan axborot asosida uning eng ehtimoliy nosozliklari va diagnostik 
parametrlari o‗rtasidagi bog‗liqliklarni aniqlash lozim. Ana shu maqsadda transport 
vositasi diagnostikasi amaliyotida diagnostik jadvallar (matritsalar) qo‗llaniladi. 
Bunday matritsa diagnostikalanayotgan mexanizm nosozligini me‘yor 
miqdoriga yetgan tegishli diagnostik parametrlar yordamida ajratib olish imkonini 
beradi. Masalaning fizik mohiyati - diagnostik parametrlarga to‗g‗ri kelmaydigan 
nosozliklarni chiqarib tashlashdir. Amaliy diagnoz qo‗yishda matritsa elektron asbob 
tarzida bajariladi, unga diagnostik parametrlarga tegishli elektr signallari yuboriladi. 
Diagnostik matritsa - Ob‘ektning diagnostik parametrlari (Si) va kutilishi 
mumkin bo‗lgan nosozliklari (Xi) o‗rtasidagi bog‗liqliklarning modelidir (2-jadval). 
Misol uchun, mexanizm 5 xil nosozlik va 4 xil diagnostik parametrlarga ega; u holda 
diagnostik matritsa quyidagicha yoziladi: 
Diagnostik matritsa diagnostik parametrning o‗zgarishi asosida tuziladi va 
uning yordamida kutilgan beshta nosozlikdan birini to‗rtta diagnostik parametr 
yordamida ajratib olish masalasi hal etiladi. Buning fizik ma‘nosi - me‘yor 
tashqarisiga chiqib ketgan diagnostik parametrlar guruhining nosozliklardan bittasiga 
to‗g‗ri kelishidan iborat. Masalan, biz ko‗rayotgan misolda nosozlik Xi diagnostik 
parametrlar ning bir vaqtda me‘yor tashqarisiga chiqib ketishidan paydo bo‗ladi va 
h.k. Bunday jadval avtomatlashtirilgan diagnostik kompleks uchun asos bo‗lib 
xizmat qilishi mumkin. 
-jadval 
Diagnostik 
parametrlar 
Kutilishi mumkin bo‗lgan nosozliklar 
X1 
X2 
X3 
X4 
X5 
S1 
1 
0 
0 
0 
1 
S2 
0 
1 
0 
1 
0 
S3 
1 
0 
1 
1 
0 
S4 
0 
1 
1 
0 
1 
Diagnostik matritsa1 - nosozlikning mavjudligi va uning kutilishi; 0 - nosozlikning 
yo‗qligi.