Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

2. Тест топшириқларининг содда тузилганлиги ва бир маънолилиги. 
Ушбу талабга биноан, тестни сўз ва бошқа топшириқларида яъни, сўз, 
расмлар кишилар томонидан ҳар хил идрок қилиниши ва тушуниш 
моментлари бўлмаслиги керак. 
3. Тест топшириқларини бажаришда вақтнинг чегараланганлиги. 
Бунда психологик тест топшириқларини бажаришда вақт 1,5-2 соатдан 
ошмаслиги, чунки киши ўзининг иш қобилиятини юқори савияда узок 
муддат ушлаб туриши жуда мушкулдир. 
4. Ушбу тест учун меъѐрларининг мавжудлиги. 
Тест меъѐрлари деб, ушбу тестнинг репрезентативлигини ўртача 
кўрсаткичи тушунилади, яъни кўп одамлардан тўплаб олинган 
кўрсаткичларнинг ўртача кўрсаткичи билан индивиднинг кўрсаткичини 
таққослаш ва унинг психрлогик тараққиѐтни баҳолаш тушунилади. Тест 
меъѐрлари асосан, синалувчиларнинг ѐшга, жинсини аниқ билган ҳолда, 
катта танлама гуруҳидан олинган тест натижаларининг ўртача баҳоси ва 
кейинчалик уларни ѐши, жинси ва бир қанча релевант кўрсаткичларини 
дифференциялаш билан аниқланади. 
Тест меъѐрлари
- бу кишилар тараққиѐтининг ўртача кўрсаткичи. Ҳар 
қандай меъѐр, ўлчов ҳам вақти билан ўзгариб туради, чунки ишлар давомида 
кишиларнинг ҳам психологик тараққиѐтида ўзгаришлар бўлади, масалан, XX 
асрнинг биринчи чорагида кишиларниш интеллектуал тараққиѐтига қўиилган 
меъѐрлар, шу асрнинг охирги чорагига қўйилган меъѐрларга тўғри келмайди, 
чунки ушбу йиллар мобайнида кишиларнинг ақлий тараққиѐт кўрсаткичлари 
анча юқоридир. 

---

Бундан ташқари эмпирик қоидалар мавжуд унга кўра камида ҳар беш 
йилда тест меъѐрлари қайта кўриб чиқилиши шартдир, асосан бу 
интеллектуал тестларга таллуқлидир. 
Тест меъѐрлари қўйилган талаблардан ташқари, тест ўтказишни, 
натижаларни қайта ишлаш ва таҳлил қилишни қагьий қоидалари мавжуддир. 
Булар қуйидагилардир: 
1. У ѐки бу тестни кўллаш учун психолог тест билан танишиб чиқиб, 
ўзида ѐки бошқа бир кишида синаб кўриши керак. Бу тестни ўтказиш билан 
билан боглиқ бўлган хатоликларни олдини олиш имконини беради. 
2. Синалувчи тест топшириқларини бажаришидан олдин ва 
кўрсатмаларини яхши тушуниб олиши учун одциндан тайѐргарлик кўриб 
қўйиш. 
3. Тест ўтказиш вақтида, синалувчилар мустақил ишлаши, бир-бирига 
ҳалақит бермаслигини ва таъсирини ўтказмаслигини назорат қилиб туриш, 
чунки бу тест натижаларини ўзгартириб юбориши мумкин. 
4. Ҳар бир тест натижаларини қайта ишлаш ва таҳлил қилиш учун 
асосланган ва аниқ ишланган математик-статистик усулларни олдиндан 
тайѐрлаб қўйиш. 
Биз тест турлари ва тест меъѐрларига қўйилган талабларни ўрганиб 
чиқциқ энди тест меъѐрларини репрезентативлиги, валидлиги, ишончлигига 
тўхталиб ўтсак. 
Тест тузилишининг асосий статистик принциплари 1980-йилларда 
В.С.Аванесов, А.Анастази, В.К.Гайда, В.П.Захаровларнинг адабиѐтларида 
тўлиқ ѐритиб ўтилган. Аммо кўрсатиб ўтилган адабиѐтларда психометрик 
тестларнинг асосий муаммоси, тест меъѐрлари, тўлиқ ѐритиб ўтилмаган. Бу 
биринчи навбатда америкалик тестолог А.Анастазининг адабиѐтига 
таллуқлидир. Анастазининг яратган қўлланмаси, ғарб тестологлари 
томонидан иккита асосий принциплари зарурий танқидкй муҳокамаларга эга 
бўлмайди, булар диагностик меъѐрий сифати тарзида статистик 
меъѐрларнинг қўлланилиш муаммолари ва нормал моделларга ҳамма 
эмпирик маълумотларнинг тақсимланиши ҳақидаги маълумотлар муаммоси. 
Энди биз дифференциал асосий тушунчалар тизими тузилишининг 
қисқача контекстини анализ қилиб ўтамиз.