Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №-2 Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: sharq falsafasi Reja


Tasavvuf  nazariyotchilari.  Tasavvuf  falsafasi  va  uning  Markaziy  Osiyodagi  oqimlari



Download 0,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/25
Sana31.12.2021
Hajmi0,63 Mb.
#211702
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25
Bog'liq
Маъруза Falsafa

Tasavvuf  nazariyotchilari.  Tasavvuf  falsafasi  va  uning  Markaziy  Osiyodagi  oqimlari. 

Tasavvuf  islom  olamidagi  xalqlarning  ijtimoiy-falsafiy,  madaniy-ma’naviy  hayotida  keng 

                                                           

1

 Қаранг: Ибн Халдун. Ал-мукаддима. Ал-Мутбаъа аш-шарафийя. Бейрут. 1967. 520-б. 




tarqalgan, eng murakab hamda o‘zaro ziddiyatlarga to‘la g‘oyaviy oqimlardan biri sanalib, paydo 

bo‘lishining birinchi asrlarida (IX-X) bid’at ta’limotlar qatoriga qo‘yilgan, uning targ‘ibotchi va 

tashviqotchilari beayov quvg‘in etilgan, ba’zilari shafqatsiz qatl etilgan. 

Ko‘pchilik  mualliflarning  fikricha,  tasavvuf,  arabcha  «suf»  so‘zidan  sufiy  so‘zi  yasalgan. 



Sufiylar – aksar qo‘y junidan to‘qilgan chakmon yoki po‘stin kiyib yuruvchi darveshlardir. 

Tasavvufning  yirik  nazariyotchilari  orasida  quyidagilar  alohida  o‘rin  tutadilar:  Robi’a  (VIII 

asr),  Ibrohim  ibn  Adham  (VIII  asr),  Boyazid  Tayfur  al-Bistomiy  (vaf.  875-878),  Abu  Bakrash-

SHibli  (X  asr),  Husayn  ibn  Mansur  al-Halloj  (922  y.  qatl  et.),  Farididdin  Attor  (vaf.  1230), 

Jaloliddin Rumiy (XIII asr), Qodiriya tarikatining asoschisi Abdul Qodir al-Jiloniy yoki Giloniy 

(1077-1166),  Kubraviya  tariqatining  asoschisi  Nadmiddin  al-Kubro  (1145-1221),  Ibn  al-Arabiy 

(vaf.1260) va boshqalar. 

Tasavvuf  –  bu  islom  doirasidagi  alohida  sirli,  diniy-falsafiy  dunyoqarash  bo‘lib,  uning 

vakillarining fikricha, inson o‘zining shaxsiy ruhiy tajribasi vositasida xudo bilan bevosita ruhiy 

aloqa  (mushohada  yoki  qo‘shilish)  o‘rnata  oladi.  Bunga  jazava  (ekstaz)  yoki  ichki  porlash 

(ozarenie)  yo‘li  bilan  erishish  mumkinki,  dil  porlashi  yuragida  xudoga  nisbatan  muhabbati 

bo‘lgan va shu ishq bilan Xudo «yo‘li» dan borayotgan insonga osmondan tushiriladi. 

Sufiy-panteist  (xudo  bilan  tabiatni  birday  deb  hisoblovchi)lar  Qur’onni  so‘zma-so‘z 

sharhlashni rad qilib, Xudoni bilishda ilmni o‘zi yaxshirok yordam beradi deb hisoblar edilar. Bu 

qarash ilk islom tarafdorlari tomonidan dushmanlik bilan kutib olindi. Tasavvuf bid’at aqida deb 

e’lon qilindi va uning muxlislari ta’qib ostiga olindilar. 

Panteistik  nuqtai  nazarda  turgan  sufiylardan  birinchisi  Al-Bistomiy  edi.  Sufiy  Husayn  ibn 

Mansur  Halloj  esa  «Anal  haq»  («men-haqiqat»,  «Men  Xudo»)  shiorini  o‘rtaga  tashlab,  shuni 

isbotlashga  urindiki,  u  Xudo  bilan  «qo‘shilib»  ketgan.  Bunday  da’vo  ilk  islom  aqidalariga 

butunlay qarshi bo‘lib, Payg‘ambar va Qur’onning barcha «muqaddas»ligini yo‘qqa chiqarar edi. 

922 yilda Hallojni bid’atchi sifatida Bag‘dodda pora-pora qilib, o‘tda yoqdilar. 

Tasavvuf Markaziy Osiyoda keng tarqalgan edi. U ayniqsa G‘azzoliy, Ahmad YAssaviy (XI 

asr),  Najmiddin  Kubro,  Sulaymon  Boqirg‘oniy  (XII  asr),  Bahouddin  Naqshband  va  boshqalar 

nomi bilan bog‘langan.  


Download 0,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish