Ma’ruza: Qadimgi Yunoniston. Mavzuni o‘rganishdan maqsad

Oqsoqollar kengashi – gerusiY. 
Gerusiya urug‘ jamoa davridan mavjud bo‘lib, 
fuqarolik, jinoyat va harbiy ish sohalari bo‘yicha keng vakolatga ega tashkilot. 
Gerusiya tarkibi – 28 oqsoqol va 2 podsho – jami 30 kishidan iborat bo‘lgan.
Podsho hokimiyati. 
Ikki podsho bir xil hokimiyatga ega bo‘lib, har ikki podsho 
hokimyatni kelishib boshqarishi, o‘z vazifasini suiiste’mol qilishini boshqasi yo‘l 
qo‘ymasligi kerak edi. Podsholarning vakolati oliy harbiy qo‘mondonlik bilan 
cheklangan. Har ikki podsho gerusiya tarkibiga kirgan. Podsholar umrbod hukmronlik 
qilganlar.
Fuqarolik ishi bo‘yicha sud ishlarini mansabdor shaxslar – eforlar amalga 
oshirganlar. Keyinchalik xalq yig‘ini tomonidan tayinlanganlar. Besh efor kollegiyasi 
mil.avv. VIII asr o‘rtalarida podsholar va gerusiya faoliyatini nazorat qiladigan oliy 
organ sifatida paydo bo‘ldi va tezda Sparta oligarxiyasi hokimiyatining oliy organiga 
aylandi. Eforlar davlatda ijroiya hokimiyatni ham amalga oshiganlar. Taxminlarga 
ko‘ra, eforlar ilk davrda podsholar tomonidan tayinlanganlar. Besh Sparta 
qishlog‘ining har biridan bittadan efor bir yil muddatga saylangan. Ular oliy nazorat 
hokimiyatiga ega edilar. Geront va podsholarni ham javobgarlikka tortish huquqiga 
ega edilar. Ular Sparta fuqarolari turmush tarzi qoidalari va Sparta qonunlarining 
bajarilishini kuzatganlar.
Eforlar Spartaning ichki va tashqi siyosatini boshqardilar hamda ilotlarga qarshi 
jazo-qo‘rqitish tadbirlarini amalga oshirishga rahbarlik qildilar. Gerusiyada xalq 
yig‘inida ko‘riladigan qaror loyihalarini tayyorlaganlar hamda jinoiy ishlar bo‘yicha 
sud ishlarini amalga oshirganlar. Eforlar xalq yig‘ini-appelaga boshchilik qilganlar. 
Ular har qanday mansabdor shaxsni ishdan chetlatish, zaruriyat bo‘lganda chet 
elliklarni mamlakatdan chiqarib yuborish huquqiga ega edilar. Davlat moliyasi, tashqi 
ishlar ularning qo‘lida edi. Podsholar ba’zi umrbod imtiyozlarga (harbiy o‘ljalarning 
1/3 qismiga egalik qilish, tantanali dafn qilish va h.k.) ega bo‘lsalar-da, eforlarning 
kuchli hokimiyati ularni podsholar bilan bir qatorda qo‘yar edi. Bu tashqi tomondan 

---

quyidagi odatda ifodalangan: Boshqa spartaliklardan farq qilgan holda eforlar 
podsholar ko‘ringanda o‘z o‘rinlaridan turmaslik huquqiga ega edilar.