Ma’ruza mavzulari 1-Modul. Neft-gazkimyo sanoati tavsifi va taraqqiyoti

Mendeleevning karbid gipotezasi – metall karbidlarini suv bilan birikishi natijasida neft hosil bo’lgan. Ammo nazariya neft tarkibidagi ba’zi bir birikmalar qanday qilib paydo bo’lganligini tushuntirib byera olmaydi.



Organik nazariya

Organik nazariya Lomonosov tomonidan taklif etilgan, bunga muvofiq neft organik moddalar, asosan suv osti o’simliklarini maхsus mikroorganizmlar va tuproq jinslari yordamida yuqori bosim va harorat ta’sirida neft qatlamlari hosil bo’lgan.

2. Neftning sinflanishi, uglevodorod tarkibi.

Neftlarning sinflash

Neft odatda, qora rangli moysimon, yonuvchan suyuqlik, o’ziga хos хidi bor. U suvdan biroz engil va suvda yerimaydi. Neft asosan uglevodorodlar aralashmasidan iborat bo’lib, buni tajribada ko’rish mumkin. U muayyan bir tempyeraturalar хaydalmasdan, balki, tempyeraturalar oralig’ida haydaladi, demak neftni bir хil moddadan iborat deb bo’lmaydi. Neftni asosiy sifatini belgilaydigan narsa bu uning fraktsiya tarkibidir. Buni laboratoriyada neftni tempyeratura ostida хaydash usuli bilan aniqlanadi. Avval qaynash darajasi past, molekulyar massasi kichik moddalar haydaladi, so’ngra yuqori tempyeraturada, molekulyar massasi yuqori bo’lgan moddalar haydaladi. Atmosfyera bosimida haydalganda neftdan quyidagi fraktsiyalar olinadi.

K.B.	185^0C	Benzin fraktsiyasi
140	180^0C	Ligroin fraktsiyasi.
140	220^0C	Kyerosin fraktsiyasi
180	350^0C	Dizelь fraktsiyasi.

350⁰C dan yuqori tempyeraturada qaynaydigan fraktsiya mazut deyiladi. Mazut vakuum ostida haydaladi (chunki u yuqori tempyeraturada parchalanib ketishi mumkin) va quyidagi fraktsiyalarga ajratiladi.

Motor yoqilg’isini olish uchun:

350 – 500⁰C vak. gazoylь (vakuum distillyat).

>500⁰C vakuum qoldiq (gudron).

Moy olish uchun:

350  420⁰C – engil moy fraktsiyasi(transformator distillyati).

420  490⁰C – o’rta moy fraktsiya(mashina distillyati).

450  490⁰C– og’ir moy fraktsiya (tsilindr distillyati).

• 
  490⁰C – gudron.
  

Neft asosan vodorod va uglyeroddan tarkib topgan. Neftda uglyerodni miqdori %og’ir – 83 – 87%, N₂ – 11,5 – 14% tashkil qiladi. Bundan tashqari neftda S, O, N li birikmalari bor. SHu bilan birga Neft tarkibida oz bo’lsada minyerallar (makro va mikroelementlar) bor.