Ma’ruza matni

2. Maktabgacha ta'lim muassasasida ta‘lim tarbiya ishlariga rahbarlik qilish 
 
O'yin faoliyatini kuzatish va tahlil qilish juda murakkab ish. Bu o'yinning maktabgacha 
yoshdagi bola shaxsini rivojlantirishdagi alohida ahamiyati, maktabgacha ta'lim muassasasida olib 
boriladigan ta'lim-tarbiya jarayonida olib
boriladigan o'rni, o'yin turlarining xilma-xilligi va ularni rivojlantirish xususiyatlari bilan bog'liqligi 
tufaylidir. 
Bu xususiyatlarni yaxshi bilish o'yin faoliyatini chuqur tahlil qilishni va mudira tomonidan 
tarbiyachilarga o'z vaqtida yordam ko'rsatishni ta'minlaydi. Bolalarning o'yinlari xilma-xilligi bilan 
farqlanadi. U maktabgacha bo'lgan butun bolalik davrida mazmuni, uyushtirilishi, o'yinda bolaning 
faolligini namoyon qilish xarakteriga ko'ra, ularning bolalarga ko'rsatadigan ta'siri va nihoyat kelib 
chikishiga ko'ra katta o'zgarishlarni boshidan kechiradi: 
Mudira ishni o'yin turlarini tanlashga qaratadi.
Mashg'ulotdagi didiktik o'yinlar syujetli-rolli, qoidali, harakatli, musiqaviy didaktik o'yinlari, stol 

---

MA‘RUZA MASHG‘ULOTLARI. 
85 
ustida o'ynaladigan o'yinlar, tinch o'yinlar va ijodiy o'yinlar tarbiyachi tomonidan rejalashtirishning 
maqsadliligiga, ularga rahbarlik darajasini nazorat qilib borib, tajriba asosida tarbiyachiga metodik-
amaliy
maslahatlar beradi. Turli yosh guruhlardagi o'yin tizimini "Ilk qadam" dastur asosida ishlab chiqadi 
va o'yin jarayonini kuzatish jadvalini tuzadi. 
O'yin faoliyatining paydo bo'lishi va rivojlanishi uchun sharoitlarning ta'minlanganligi (o'yin 
uchun berilgan vaqtning yetarliligi, o'yin faoliyatini kengaytirish uchun joyning, zarur o'yinchoq va 
qo‘llanmalarning mavjudligi va kabinetda ularni to'g'ri joylashtirilishi, bolalarni taassurotlar bilan 
boyitish va
yaxshi kayfiyatlari); 
O'yin faoliyatiga rahbarlik metodikasi - bolalarning emotsional ijobiy holatlarini qo'llab-
quvvatlash va yaxshilashga yo'llangan metod va usullar, o'ynovchilarning faolligini ta'minlash, 
faoliyatning bir turidan ikkinchisiga o'z
vaqtida o'tish, bunga qanday metod va usullar bilan erishiladi?
O'yin faoliyatini uzaytirish va murakkablashtirish, bolaning ilk yoshida o'yindan uning nutqini 
tushunishni rivojiantirish va faolligini tarkib toptirish maqsadlarida foydalanish, ijobiy o'zaro 
munosabatlar va boshqa axloqiy sifatlarni tarbiyalash. 
Mudira o'z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi. 
O'yinni faoliyat tarzida rivojiantirish; 
O'yindan bolalarga taTim-tarbiya berishda foydalanish. 
Guruhda to'laqonli o'yinlarning rivojlanishi uchun sharoitlar yaratilishiga: 
a) tarbiyachining o'yin qobiliyatlariga rahbarlik qilishi; 
b) o'yin muhitini yaratish; 
v) kundalik kun tartibida o'yin uchun vaqtning yetarliligiga alohida e'tibor berib bordi. 
Tajriba shuni ko'rsatdiki, bolalarning o'yin jarayonidagi xatti-harakatlari, ularning katta 
yoshlilarga taqlid qilish istagidan dalolat beradi. Bolaning o'yini odamlarning xattiharakatlari, xulq-
atvori, o'zaro munosabatlarini o'yin roli
vositasida ijodiy aks ettirishdan iborat bo'ldi. 
g) ota-onalar jamoatchiligi bilan ish uslublari. 
Mudiraning jamoatchilik va mahalla qo'mitasi bilan ish metodlari quyidagi tarzda amalga 
oshiriladi: 
1. Ota-onalar va jamoatchilik uchun anjumanlar. 
2. Ota-onalar universitetlari. Bunda oila markazidan vakil, yetuk olimlar, maktabgacha ta'lim 
bo'limi xodimlari va barcha ota-onalar ishtirok etadilar. Ota-onalar universitetning asosiy maqsadi 
Davlat va jamiyatimiz tomonidan oila va bolalar tarbiyasiga masalalari va kamchiliklarini, 
muammolarini hal
etishdan iborat. 
Mudira hududiga tegishli maktab bilan aloqa o'rnatib bir yilga mo'ljallangan reja asosida ish 
ko'radi. Ushbu reja asosida muassasaning asosiy vazifalari, maktab tomonidan amalga oshiriladigan 
tadbiriy choralar, bolani maktab ta'limiga tayyorlash, lotin alifbosida o'qish, yozishni mukammal 
o'rganish va bunda mudira hamda maktab direktorining vazifalari belgilanadi. 
a) ma'muriy xo'jalik faoliyat - bunda reja kontingenti bo'yicha bolalarni joylashtirish, maktabgacha 
ta'lim muassasasi dasturining maktabgacha ta'lim tizimida belgilangan xarajatlarni o'z vaqtida joy-
joyiga qo'yib ishlatishni tashkil etish, bolalarni ovqatlantirishni to'g'ri tashkil etish, yozgi 
sog'lomlashtirish
mezonlarini tashkil etish, xizmat qiluvchi xodimlarni to'g'ri joylashtirish va ishlash malakalarini 

---