Ma'ruza matni doc

Протомонадалар туркуми. 
Протомонадаларни эркин хивчинлари, одам ва қишлоқ хўжалик 
ҳайвонларида хавфли касаллик чақирувчи турлари мавжуд бўлиб, улариннг 
танасида бир ёки икки хивчин бўлиши билан характерланади. Эркин яшовчи 
вакиллари орасида ёқали хивчинлилар деб аталувчи оила вакиллари назарий 
жиҳатидан ката аҳамитяга эга бўлиб, колония ҳосил қиладилар ва булутларнинг 
келиб чиқишини тушунтиришда муҳим далил бўлиб хизмат қилади. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Паразитлик қилиб яшовчи протомонадалар туркуми орасида лейшмания ва 
трипоносома авлодларининг вакиллари муҳим амалий ва назарий аҳамитяга эга. 
Лейшманиялар жуда майда, 3-4 микрон катталикдаги ҳайвон бўлиб, 
Кавказорти ва Марказий Осиё давлатларида учрайди. 
Лейшманияларни 2 хил тури учрайди. 
1. Тери лейшманияси – Lieshmania tropica 
2. Ички лейшманиоз – Lieshmania donovani. 
Тери лейшманияси – одам, қишлоқ хўжалик ҳайвонлари, ёввойи сут 
эмизувчилар, айниқса кемирувчиларнинг терисида паразитлик қилиб, яра ҳосил 
қилади. Бу касалликни тери лейшманиози маҳаллий номи «пашшахўрда» деб 
аталади. Бундай вақтда терида битмайдиган яра ҳосил бўлади. Битгандан кейин 
чандиқ ҳосил бўлади. Бу касалликни биринчи марта 1882 йилда ҳарбий врач 
А.П.Боровский топган. 
Паразитни 
ташивчиси 
кемирувчилар 
уйида 
яшовчи 
ҳашорат 
искабтопарлар ҳисобланади. 
Ички лейшманиоз. Бу лейшмания одатда ички органлар жигар, талоқ ва 
қизил иликда паразитлик қилади. Булар томонидан чақириладиган касаллик 
маҳаллий тилда «қола озар» деб аталади. 
Бу паразит бир ёки икки зивчинли бўлади. 
Хивчинсизи ҳам мавжуд. Хивчинлиси ҳашоратда, хивчинсизи одамларда 
учрайди. 
Лейшманияларни Ўзбекистонлик оламлар Л.М.Исаев, В.Л.Якимов, 
Н.И.Латышевлар ўрганган. 
Трипоносомалар – қишлоқ хўжалик ҳайвонлари ва одамларнинг қонида 
ва бошқа туқималарида паразитлик қилиб яшайди. Қонда яшовчилари 
эритроцитларда эмас, балки қон плазмасида паразитлик қилади. Трипоносомлар 
ичида қўйидагилар муҳим аҳамиятга эга. 
1. От трипоносомаси – Tryponosoma equiperdum бир хўжайинли паразит. 
Жинсий органларда паразитлик қилиб, йилқиларда қочириш касаллигини 
чақиради. Бу вақтда кўплаб биялар қисир қолади. Касаллик бевосита жинсий 
алоқа вақтида касал ҳайвондан соғлом ҳайвонга ўтади.