Ma`ruza №9 gaz analizatorlari reja: Gaz analizatorlarning tasnifi


Absorbtsion-optik gaz analizatorlari



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/15
Sana05.09.2021
Hajmi0,64 Mb.
#165738
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
9-lecture

 

Absorbtsion-optik gaz analizatorlari. 

Optik gaz analizatorlarida optik zichlik, sindirish koeffitsient va boshqa optik 

xossalarning  tekshirilayotgan  komponent  konsentratsiyasiga  bog`liqligidan 

foydalaniladi.  Elektromagnit  nurlanish  intensivligining  pasayishi  yoki  nurlanish 

oqimining  tekshirilayotgan  gaz  spektrining  infraqizil,  ultrabinafsha  yoki 

ko`rinadigan qismlaridagi yutilishini o`lchashga asoslangan absorbtsion-optik usul 

ko`proq  tarqalgan.  Vodorod,  ammiak,  metan  kabi  gazlar  infraqizil  nurlarni,  xlor, 

ozon,  simob  bug`lari  esa  ultrabinafsha  nurlarni  yutadi.  SHuning  uchun  analiz 

qilinayotgan  komponent  turiga  qarab  bunday  gaz  analizatorlarida  infraqizil  yoki 

ultrabinafsha nurlanishdan foydalaniladi.  

Spektrning infraqizil sohasida ishlaydigan gaz  analizatorlarida nurlatkichlar 

sifatida  700–800°C  gacha  qizdirilgan  sim  spirallaridan  foydalaniladi.  Spektrning 

ultrabinafsha  sohasida  ishlaydigan  gaz  analizatorlarida  esa  gazrazryad  lampasi 

nurlanish manbai bo`lib xizmat qiladi. 

Optik-absorbtsion  gaz  analizatorlarining  ko`pi  differentsial  sxema  bo`yicha 

qurilgan  (9.4-  rasm).  Manba  1  dan  olinadigan  nurlanish  oqimi  yo`lida  yorug`lik 

filtrlari 2 orasidan tekshirilayotgan gaz aralashmasi o`tadigan ishlovchi kamera 3 va 

aniqlanayotgan  komponent  qo`shilmagan  gaz  aralashmasi  bilan  to`ldirilgan 

taqqoslash kameralari 4 o`rnatiladi. Priyomnik 5 ish va taqqoslash kameralaridagi 

nurlanish  intensivligi  farqini  qabul  qiladi,  aniqlanayotgan  komponent  miqdoriga 

proportsional bo`lgan nobalanslik signali esa kuchaytirgich 6 da kuchayib, o`lchash 

asbobi 7 da qayd qilinadi. 

 



 

9.4-rasm. Optik-adsorbtsion gaz 

analizatorining blok-sxemasi. 

Odatda, 


optik 

gaz 


analizatorlari 

kompensatsion 

sxema  bo`yicha  ishlanib,  o`lchash 

sxemasi  optik,  gaz  yoki  elektr 

usullari 

yordamida 

muvozanatlanadi. 

Optik 


kompensatsiya 

usulida 


teskari 

aloqa signali to`siq yoki optik pona 

siljishiga  aylantiriladi.  Bu  esa 

taqqoslash 

kanalida 

nurlanish 

intensivligini 

tegishlicha 

o`zgartiradi.  

Ikkinchi 

holda, 

taqqoslash 

kanalida 

nurlanish 

oqimi 

yo`lida 


kompensatsiyalovchi  aralashma  qatlamining  qalinligi  o`zgaradi  va  nihoyat,  elektr 

kompensatsiyalash  usulida  zanjirda  elektr  bilan  ta`minlash  kuchlanishi 

o`zgartiriladi. 

Infraqizil  nurlanishli  gaz  analizatorlarida  qoldiq  energiya  tekshirilayotgan 

komponent  bilan  to`ldirilgan  nur  priyomniklarida  yutiladi.  Uzlukli  nurlanishdan 

foydalanilganda nur qabul qilgichda energiyaning yutilishi sababli temperaturaning 

o`zgarishi, shu bilan birga bosimning o`zgarishi vujudga keladi. Bu tebranishlarni 

tegishli o`lchash asbobi bilan olingan nur qabul qilgich mikrofonining membranasi 

qabul qiladi. 

Bunday nur qabul qilgichda gaz bosimining pulslanishi akustik effekt nomini 

olgan.  Bunday  gaz  analizatorlari  esa  optik-akustik  asboblar  deyiladi.  Bu 

asboblarning afzalligi ularning universalligidadir, chunki ko`pchilik moddalarning 

infraqizil yutilish spektri bir-biridan farq qiladi. 

Optik-akustik  gaz  analizatorlari  gaz  va  bug`larning  ma`lum  to`lqin 

uzunlikdagi  infraqizil  nurlarni  (0,76  dan  750  mkm  gacha)  tanlab  yutishiga 

asoslangan.  Bu  gaz  analizatorlarida,  odatda,  faqat  to`lqin  uzunligi  2,5–25  mkm 

bo`lgan  nurlardangina  foydalaniladi.  Agar  gaz  qatlami  orqali  infraqizil  nurlar 

o`tkazilsa, ulardan faqat tebranish chastotasi gaz molekulalarining xususiy tebranish 

chastotalariga teng bo`lgan nurlargina yutiladi. Bunda yutilgan nurlarniig ener 

giyasi  molekulalarning  kinetik  energiyasini  ko`paytirishga  sarflanadi  va 

issiqlik  tarzida  tarqaladi.  Molekulalarning  tebranish  chastotasidan  farq  qiladigan 

chastotadagi  nurlar  esa  gazdan  o`zgarmasdan  o`tadi.  Har  qaysi  gaz  o`ziga  xos 

spektrlar sohasidagi ma`lum xossali radiatsiyani yutadi, masalan, uglerod oksidi 4,7 

mkm sohasidagi, uglerod qo`shoksidida – 2,7 va 4,3 mkm sohalardagi, metan – 3,3 

va  7,65  mkm  sohadagi  radiatsiyalarni  yutadi.  Bu  esa  optik-akustik  usullar  bilan 

gazlarni analiz qilishni tanlab o`tkazishga imkon beradi. 

Tanlab  yutish  hodisasi  Lambert-Ber  qonuni  bilan  ifodalanadi,  u  to`lqin 

uzunligi bo`lgan monoxromatik nurlanish uchun quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi 

),

/

lg(



)

/

1



(

0


Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish