Ma’ruza-7 tcp/ip protokollari stekining modeli. Reja: Ko’p darajali tuzilma

9. Ma’lumotlarni inkapsulyatsiyalash. 
7.4-rasmda oxirgi tizimlar orasida ma’lumotlar o’tadigan fizik yo’l, shu 
jumladan protokollar stekining barcha darajalari orqali (yuqoriga va chapga) 
o’tishi va marshrutizatorlarda qayta ishlash tasvirlangan. 
Eng muhim tarmoq qurilmalarioxirgi tizimlar va kommutatorlar (2-daraja 
marshrutizatorlari va kommutatorlari) hisoblanadi. Oxirgi tizimlar kabi ko’priklar 
va marshrutizatorlar tarmoqning ko’p darajali tuzilmasini qo’llaydi, lekin ular 
faqat pastki darajalarga xizmat ko’rsatadi. 7.4-rasmdan ko’rish mumkinki, 
ko’priklar faqat fizik va kanal darajalariga, marshrutizatorlar esa fizik, kanal va 
tarmoq darajalariga xizmat ko’rsatadi. Bu shu bilan tushuntiriladiki, 
marshrutizatorlar IP protokolni qo’llay olada, shu bilan bir vaqtda ko’priklar 
bunday imkoniyatga ega emas. Ko’priklar IP-manzillarni emas, faqat kanal darajasi 
manzillarini taniydi. Xostlar barcha beshta tarmoq darajalariga xizmat ko’rsatadi, 
bu Internet arxitekturasi o’z murakkabligini katta qismini oxirgi tizimlarning 
“elkasiga” berishini bildiradi. 
7.4-rasm.Xostlar,ko’priklar, marshrutizatorlar va ular qo’llaydigan 
kommunikatsion model darajalari. 
7.4-rasm ma’lumotlarni “inkapsulyatsiyalash” tushunchasini ko’rsatadi. 
Xost-jo’natuvchi transport darajasiga uzatiladigan amaliy daraja M xabarini 
yaratadi. Transport darajasi xabarga transport darajasining Ht sarlavhasi 
deyiladigan qo’shimcha ma’lumotni qo’shadi, u transport darajasining qabul qilish 

---

tomoni orqali ishlatiladi. Amaliy daraja M xabari va transport darajasining Ht 
sarlavhasi transport darajasining segmentini hosil qiladi. Transport darajasi amaliy 
daraja xabarini o’ziga inkapsulyatsiyaladi. Transport darajasining segmenti tarmoq 
darajasiga kelib tushadi, u tarmoq darajasi deytagrammasini hosil qilish bilan 
manba va jo’natish manzili kabi tarmoq darajasi Hn sarlavhasi ma’lumotini 
qo’shadi. Deytagramma kanal darajasiga kelib tushadi, u kanal darajasi kadrini 
hosil qilish bilan kanal darajasi sarlavhasi ma’lumotini qo’shadi. Biz ko’rishimiz 
mumkinki, har bir darajada paket ikkita sarlavha va ma’lumotlar maydonlaridan 
tashkil topadi. Ma’lumotlar maydoni sifatida yuqori daraja ma’lumotlari 
qatnashadi. 
 
 
Nazorat savollari 
1.
Ko’p darajali tuzilma deb nimaga aytiladi? 
2.
Internet protokollari stekini tushuntirib bering. 
3.
Amaliy darajaning vazifasi. 
4.
Transport darajasi protokollarinikeltiring va tushuntiring . 
5.
Tarmoq darajasi vazifasi nimada. 
6.
Kanal darajasida qo’llaniladigan protokol. 
7.
Fizik darajaning vazifasi. 
8.
Ma’lumotlarni inkapsulyatsiyalash jaroyonini tushuntirib bering