Маъруза №7 Мавзу: Баргдаги физиологик жараёнлар. Ўсимликларнинг кўпайиш, ўсиши ва ривожланиши Мавзунинг мақсади

3. Яқинлаштириш ёрдамида пайвандлаш. Бунда ёнма – ён икки дарахт шохлари яқилашитирилиб, уларнинг бириккан жойлари кесилади, бир – бирларига мустаҳкам бириктириб қўйилади.

• 3. Яқинлаштириш ёрдамида пайвандлаш. Бунда ёнма – ён икки дарахт шохлари яқилашитирилиб, уларнинг бириккан жойлари кесилади, бир – бирларига мустаҳкам бириктириб қўйилади.

• Жинссиз кўпайиш. Жинссиз кўпайиш учун янги авлодни қайта тикланишида махсус ҳужайралар, янги споралар хизмат қилади. Қулай шароитга тушган спора ўсиб янги индивид ҳосил қилади. Сувда яшайдиган сувўтлар ва замбуруѓларнинг спорали хивчинларга эга бўлиб, зооспоралар деб аталади. Спора ва зооспоралар уруѓчи ўсимликнинг махсус ҳужайралари ёки органларида, яъни спорангиялар ёки зооспорангияларда ҳосил қилувчи гифалари конидиябандлар ва уларнинг учида етилган споралар эса конидияспоралар дейилади. Споралар ва зооспоралар ҳужайранинг мейоз бўлиниши натижасида ҳосил бўлади ва улар гаплоид ҳолатдадир.

Жинсий кўпайиш. Жинсий кўпайишда махсус жинсий ҳужайралар, яъни гаметалар қатнашади. Уларнинг қўшилиши натижасида уруѓланиш жараёни содир бўлади. Уруѓланиш – эркак (сперматозоид) ва урѓочи (тухум) жинсий ҳужайраларнинг (гаметаларнинг) ўзаро қўшилишидан иборат бўлиб, унинг натижасида зигота ҳосил бўлади. Зиготада хромосомаларнинг диплоид набори тикланади. Кўпчилик ўсимликларда гаметалар махсус органларда, яъни гаметаигийларда вужудга келади. Гаметалар шакли ва ўлчами жиҳатидан бир хил, аммо физиологик жиҳатдан фарқ қилиши мумкин. Ана шундай гаметаларнинг қўшилиши изогамия усулидаги жинсий кўпайиш деб аталади. Изогамия йўли билан кўпчилик сувутлар ва қисман замбуруѓлар кўпаяди. Баъзи бир сувутлар ва замбуруѓлардаги ҳаракатчан гаметалар ўлчами билан бир – бирларидан фарқланади. Уларнинг қўшилиши гетерогамия жинсий жараёни деб қаралади.

• Жинсий кўпайиш. Жинсий кўпайишда махсус жинсий ҳужайралар, яъни гаметалар қатнашади. Уларнинг қўшилиши натижасида уруѓланиш жараёни содир бўлади. Уруѓланиш – эркак (сперматозоид) ва урѓочи (тухум) жинсий ҳужайраларнинг (гаметаларнинг) ўзаро қўшилишидан иборат бўлиб, унинг натижасида зигота ҳосил бўлади. Зиготада хромосомаларнинг диплоид набори тикланади. Кўпчилик ўсимликларда гаметалар махсус органларда, яъни гаметаигийларда вужудга келади. Гаметалар шакли ва ўлчами жиҳатидан бир хил, аммо физиологик жиҳатдан фарқ қилиши мумкин. Ана шундай гаметаларнинг қўшилиши изогамия усулидаги жинсий кўпайиш деб аталади. Изогамия йўли билан кўпчилик сувутлар ва қисман замбуруѓлар кўпаяди. Баъзи бир сувутлар ва замбуруѓлардаги ҳаракатчан гаметалар ўлчами билан бир – бирларидан фарқланади. Уларнинг қўшилиши гетерогамия жинсий жараёни деб қаралади.