|
Vtulkalarga qo'yiluvchi texnik talablar
Vtulka rusumidagi detallar mashinasozlikda ishlatiluvchi detallarning ichida ko'p qo'llaniluvchi detallar bo'lib, ularning umumiy hajmini 14-20% tashkil qiladi. Vtulkalar “bo'sh silindirlar” sinfiga kiradi.
Bu sinfdagi detallar teshigining dametrlari 8-10 mm.dan 200 mm.gacha oraliqda bo'ladi.
Vtulkalarni tayyorlashda bo’sh texnologik vazifa ichki va tashqi silindrik sirtlarni kontsentrikligi va o'qini yon sirtiga perpendikulyarligini ta'minlash hisoblanadi.
Bu sinfdagi detallarning texnik talablari quyidagilar:
- diametrlarining aniqligi 6-9-kvalitet;
- ichki teshigi sirtlarining g’adr-budurligi 6-9- kvalitet; uchun 1,25-0,32 mkm;
- tashqi sirtlarning radial tepishi 0,01-0,03 mm;
- yon sirtiga tepishi (bir-biriga tegib turuvchi detallar uchun) 0,015-0,02 mm;
-doirasimon emaslik va bo'ylama kesimi bo'yicha profilining og’ishi (ko'nissimonlik,bo'chkasimonlik, egarsimonlik va boshqalar) dopusk oralig’ida;
- shuning o'zi aniq vtulkalar uchun (4-kvalitet) dopusk yarmisining oralig’ida;
Vtulkaning materiali va tanavori
Vtulka uchun turli cho'yan, po'lat, bronza, latun, maxsus qotishmalar, bimetall va metallkeramikalar, detallarning ishlatilish maqsadiga qarab olinadi.
Vtulkalarning konstuktiv ko'rinishlari 1-rasmda ko'rsatilgan.
Vtulkalarning tanavorlarini prokat chiviqlardan yoki quvurlardan kesib olish mumkin. Yerga yoki metal qolipga quyish yo'li (cho'yan, bronza, maxsus qotishmalar) bilan olish mumkin, donali (po'latdan) bolg’alash yoki shtamplash (po'lat, bronza) yo'li bilan olish mumkin. Undan tashqari vtulkalarni list materiallar bo'laklaridan o'rab (latun, bronza, bimetall lenta), poroshoklardan presslab (metallkeramik) va plastmassalardan tayyorlash mumkin.
Vtulkalarga ishlov berishda ichki va tashqi sirtlarini kontsentrikligini ta'minlashning uchta usilidan foydalaniladi:
1.sirtlarga bir o'rnatishda ishlov berish.
2.avval tashqi sirtni ishlash, keyin tashqi sirt bo'yicha o'rnatilib, ichki sirtga ishov berish.
3.avval ichki sirtni ishlash, keyin ichki sirt bo'yicha o'rnatilib, tashqi sirtga ishlov berish.
Usullardan birini tanlab olish detallarning ko'rinishiga qo'llaniluvchi jihozlarga va xususiy texnologik vazifalarga bog’liq. Masalan birinchi usulni tokarlik dastgohlaida revolver stanoklarda va avtomatlarda chiviqli materiallardan vtulkalarni tayyorlashda qo'llash mumkin.
Ikkinchi usulni og’ir detallarni (maxoviklarga o'xshash) ishlashda qo'llaniladi.
Uchunchi usul eng ko'p qo'llaniladigan usul hisoblanadi, chunki avval ichki teshikni ishlab, shu ishlangan teshikni baza qilib olib, keyin tashqi sirtlarga ishlov berish ichki va tashqi sirtlarning kontsentrikligini yaxshi ta'minlaydi.
Ko'p hollarda detallaga bir o'rnatuvda to'la ishlov berish eng yuqori aniqlikka erishish usuli hisoblanadi.
Vtulkalarni ishlashda asosiy operatsiyalar quyidagilar:
Tashqi sirtlarni ishlashdagi asosiy operatsiyalar-tokarlik, jilvirlash; vtulkalarni teshiklarini ishlashda – parmalash, ichki yo'nish, jilvirlash, ba'zi-bir hollarda sidirish yoki yitarib sidirish usullari qo'llaniladi.
Ikkichi darajali operatsiyalarga-mayda moylash teshiklarini parmalash, faskalarni olish, zenkerlash va liskalarni, pazlarni va zinalarni frezalash va boshqalar.
Tanavorlarni o'rnatish xatoliklari sodir bo'ladi:
1.qisqich moslamada detallarning noto'g’ri o'rnatilishi natijasida detallar qiyshayib va deformatsiyalanib qolishidan.
2. detal operatsiyalar bo'yicha o'tishida bazalar almashinishi tufayli.
Ishlov berish xatoligi sodir bo'ladi:
1.mahkamlash qurilmasini balansirlanishi etarli bo'lmaganda (patronni, planshaybani va boshqalar).
2.dastgoh shpindelining noto'g’ri aylanishida.
3.tanavorda qo'shimlarning notekis joylanishida.
4.materialning qattiqligi va tarkibi birxilda emasligidan.
5.shakil va asbobni o'rnatish xatoligidan.
Bu omillarning ta'siri natijasida shunday xatoliklar sodir bo'ladi, buzilish kabi, teshikni konussimonligi va ovalligi, uning o'qini og’ishi va detalni tashqi sirtlarini aylanish o'qiga nisbatan tepishi, Rostlash jarayonida, detalda bu xatoliklarni bartaraf etish uchun detalni sifatiga ta'sir etuvchi xatoliklarni ketma-ket sabablarini topib yo'qotib borish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
