Ma’ruza №32 Metallurgik pechlar qurilishida qo‘llaniladigan o‘tga chidamli materiallar. Pechning gazoxod sistemalari, uning havo kislorod va suv bilan ta’minlanishi Tayanch iboralar

Gazlarni tozalovchi qurilmalar. 
Rangli metallurgiya pechlarining gazlarini yuqori 
changlanmagan katta tezlikli gaz oqimlarini shixtani mayda fraksiyalarini olib chiqib ketilishi 
bilan tushuntiriladi. Bundan tashqari, chang hosil bo‘lishida rangli metallar va ularning 
birikmalarini bug‘lanishi, so‘ng bug‘larning chang zarrachalari holida kondensatlanishi muhim 
rol o‘ynaydi. Rangli metallurgiya pechlaridan chiqib ketuvchi chang juda qimmatlidir, chunki 
unda asosiy rangli metallardan tashqari noyob metallar ma’lum miqdori ham bor. O‘zining 
kimyoviy tarkibiga ko‘ra chang pechlarda qayta ishlanadigan boshlang‘ich shixtaga tarkibiga 
yaqin, lekin unda boshlang‘ich shixtaga nisbatan uchuvchan metallar – rux, qo‘rg‘oshin, selen, 
mishyak va boshqalar hamda ularning birikmalari miqdori yuqori. Changdagi yirik fraksiyalar 
o‘lchami 1-3 mm, mayda fraksiya o‘lchami 100-0,5 mkm va undan kichik. Yirik fraksiyalar 
kimyoviy tarkibiga ko‘ra boshlang‘ich shixtaga yaqin turadi. Mayda fraksiya esa uchuvchan 
metallar va ularning birikmalari bilan boyitilgan bo‘ladi. Bu turli xil o‘lchamdagi changlarni 
fraksion ajratish va changning har bir turini o‘z texnologik sxemasi bo‘yicha qayta ishlash 
imkonini beradi. Rangli metallurgiya pechlarining changlarini mayda frksiyasi mishyak, selen, 
rux, qo‘rg‘oshin va noyob metallarni ishlab chiqarishda boshlang‘ich xom ashyo – konsentrat 
bo‘lib hizmat qiladi. 
Rangli metallurgiyada changlarni tutish uchun quyidagi changushlagichlar qo‘llaniladi: 
1.
Changushlagich kameralar; 
2.
Inersion chang ushlagichlar; 
3.
Filtrlovchi chang ushlagichlar; 
4.
Ho‘l changushlagichlar; 
5.
Elektr chang ushlagichlar; 
6.
Kombinirlashgan chang ushlagichlar. 
Turli xil chang ushlagich qurilmalarni nisbiy baholash tozalash darajasi η, sarf-xarajat 
miqdoriga, changushlagichga gidravlik qarshiligi kattaligiga va elektr energiyasi va suvning sarfi 
bo‘yicha amalga oshiriladi. Tozalashning darajasi η quyidagi formuladan topiladi: 
𝜂 =
𝑎𝑉
1
−𝑐𝑉
2
𝑎𝑉
1
, 
a va c – changushlagichga kiruvchi va chiquvchi gazlarning changlanganligi, g/m
3
, 
V
1
va V
2
– changushlagichga kiruvchi va chiquvchi gazlarning hajmi, m
3
/sek.