Pechlarni suv bilan ta’minlash.
Sanoatda suv bilan ta’minlashning eng
keng tarqalgan
sxemasi – suvni aylantirishdir. Bu erda suv nasoslar bilan sovitiluvchi qurilmadan sanoat
agregatlariga taqsimlovchi tarmoqqa uzatiladi. Qizdirilgan suv boshqa tarmoq quvurlariga kelib
tushadi va sovitiluvchi qurilmalarga (gradirnya, sepuvchi basseynlar, sovituvchi ko‘llar va h.)
yuboriladi. Toza suv manbaidan suv qabul qiluvchi orqali nasoslar yordamida qo‘shiladi.
Zavod suv bilan ta’minlash sistemasida suvni yuritish va ko‘tarish uchun porshenli,
markazdan qochma va uzatmasiz (erliftlar) nasoslar ishlatiladi. Metallurgiya
zavodlarida ishlab
chiqarish quvvati 10 dan 3600 m
3
/s bo‘lgan, bosimi 20 dan 100 mm suv.ust. markazdan qochma
nasoslar keng tarqalgan bo‘lib, ular quvvati 10 dan 700 kvt. elektrodvigatel yordamida
harakatlantiriladi. Pulpalarni uzatish uchun ko‘pincha porshenli nasoslar ishlatiladi. Nasoslar
maxsus binolarga – nasos stansiyalariga joylashtiriladi, ular o‘zining qo‘llanish sohasiga ko‘ra 1-
ko‘tarish (suv havzasidan suv bilan olish), sirkulyasiya, ko‘taruvchi va h. stansiyalarga bo‘linadi.
1-ko‘tarishli nasos stansiyalari sanoat korxonasiga cuvni suv ta’minlash
manbasidan
etkazib berishga mo‘ljallangan bo‘lib, odatda korxona xududidan tashqarida daryo yoki
suvombori yonida joylashgan bo‘ladi. Suv bilan ta’minlashning aylanma sxemasida 1-ko‘tarishli
nasos stansiyalari suvni ishlab chiqarish jarayonida qaytarishsiz ishlatadigan, shuningdek
sirkulyasiya (aylanma jarayon) tizimida bug‘lanish, yo‘qotish va purkashga
ketgan suv sarfini
yopish uchun iste’molchilarga uzatadi. Sirkulyasiyali nasos stansiyalari odatda metallurgik
zavod hududida joylashtiriladi va ular bir yoki bir nechta sirkulyasiya tizimlariga xizmat
ko‘rsatadi. Ko‘taruvchi statsiyalar ham zavod yoki sex xududida joylashgan va tarmoqdagi
mavjud bosimni va alohida ob’ektlarni ko‘paytirish uchun mo‘ljallangan.
Nasos stansiyalarini to‘xtovsiz ishlashi uchun ular albatta rezerv (ko‘shimcha)
nasoslar
bilan jihozlanadi va ular zavod agregatlarini suv bilan to‘xtovsiz ta’minlashga imkon beradi. Ikki
uzatishli suv uzatishda ulardan har biri hisoblangan suv sarfini normal sharoitda 50%, avariya
holatlarida 70% dan kam bo‘lmagan miqdori bilan ta’minlashi kerak.
Yuqori darajada suv bilan ishonchli ta’minlash vaqtida suv uzatishda uzilishlar bir necha
minutga ham to‘xtashi mumkin bo‘lmagan sharoitlarda (masalan pech elementlarini sovutish
tizimlarida) aylanma suv quvurlari tizimini qo‘llash tavsiya etilmaydi. Suvni ikkita parallel suv
quvurlari orqali uzatish kerak.
Suv uzatish tizimlari uchun 3-50kG/sm
3
va undan yuqori bosimga mo‘ljallangan
diametri 50 dan 1600 mm gacha cho‘yan, asbotsement, temirbetonli va po‘lat
quvurlari
ko‘llaniladi. Suv uzatish tizimlari quvurlari diametri suv miqdori va uning harakat tezligi 0,8-1,2
m/sek bo‘lganda aniqlanadi. Suv uzatish tizimi ko‘pincha to‘g‘ri erda yoki er osti tunellaridan
o‘tkaziladi va po‘lat quvurlari ko‘llanilganda tashqarisidan korroziyaga chidamli izolyasiya bilan
qoplanadi.
Aylanma suv tizimidagi qizigan suvni sovutish uchun quyidagi maxsus qurilmalar
quriladi: 1) ochiq suv havzalari (suv havzasi, daryo, dengiz); 2) sepuvchi basseynlar; 3)
gradirnyalar; 4) aralash sovituvchilar. Sovituvchi qurilmalarning turini tanlash mahalliy tabiat va
ob-havo sharoitlariga va aylanma suv hajmiga bog‘liq.
Suv bilan ta’minlash manbaidagi suvning ifloslanganligi
va sifatiga qarab, hamda
suvning tozaligi va qattiqligiga zavod agregatlari tomonidan qo‘yiladigan talablarga muvofiq
metallurgiya zavodiga keladigan suv uzatish tizimidagi suv tozalanadi. Sovitish tizimidagi pech
elementlari ayniqsa bug‘lanuvchi sovitishli tizimda texnik suv tozaligiga yuqori talablar
qo‘yiladi. Ular mexanik qo‘shimchalardan
tozalangan, qattiqligi 0,10-0,15 mg/ekv/l dan
oshmagan va erigan kislorod tarkibi 0,1 mg/l kam bo‘lmagan suv bilan ta’minlanishi mumkin.
Pechlarni bug‘lanishli sovitishga boradigan suv tarkibidan erkin uglerod kislotasi to‘liq tozalab
olinishi kerak. Mexanik qo‘shimchalardan suv koagulyasiya va filtratsiya yordamida tindirish
usuli bilan tozalanadi. Suvni yumshatish, rostlash, temirsizlash va kislotaligini pasaytirish uchyn
so‘ndirilmagan oxak bilan oxaklash va keyingi tindirish va filtratsiya qo‘llaniladi.
Tarkibida erigan karbonatlari bor suv sulfat kislotasi bilan nordonlashtiriladi va maxsus
reagentlar bilan, masalan oqava gazlar bilan ishlov beriladi.
Sanoat korxonalarining suv ta’minlash tizimi gidravlik urilishlardan
himoya qurilmalari
va to‘planuvchi havoni chiqarish uchun havo quvurlari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
Nazorat uchun savollar:
1. Gazlarni tozalashning asosiy maqsadi nimadan iborat?
2. Gaz yurish yo‘laklarining qanday turlari mavjud?
3. Siklonlar qanday funksiyani bajaradi?
4. Changushlovchilarning qanday turlari bor?
5. Rangli metallurgiya pechlari gazlari qanday tozalanadi?
6. Issiqlikni ishlatuvchi ikkilamchi uskunalar qanday ishlaydi?
7. Gaz yurish yo‘laklari vatutunquvurlari qandayvazifani bajaradi?
8. Chang ushlovchi kameralar nima uchun qo‘llaniladi?
