Ma’ruza 2 Ilmiy tadqiqot turlari va metodologiyasi Reja



Download 329,6 Kb.
Pdf ko'rish
bet7/9
Sana08.01.2022
Hajmi329,6 Kb.
#334701
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Маъруза2

tahlil (analiz),  

 

sintez, induktsiya,  

 

deduktsiya,  



 

modellashtirish

 usullari kiradi.  

Tahlil

 (grek. 


analysis

 – ajratish) usulida tadqiqot ob`ekti fikran yoki jisman 

tarkibiy  qismlarga  ajratib  o`rganiladi.  Bunda  ob`ektning  ayrim  tomonlarining 

mohiyati ularning bog’liqligi va o`zaro ta`siri asosida o`rganiladi.  



Sintez

 (grek. 


synthesis

 – birlashtirish) esa – ob`ektni yahlit, bir butun sifatida 

qismlarining birligi va o`zaro bog’liqligi asosida o`rganadi. Sintez tahlil qilingandan 

keyin  murakkab  tuzimlarni  o`rganishda  qo`llaniladi.  Tahlil  va  sintez  bir-biriga 

bog’liq metodlaridir, ular bir-birini to`ldiradi.  

Tahlil va sintezning empirik, gumanitar-nazariy va tuzilmali-genetik usullari 

mavjud.  empirik  tahlil  va  sintez  ob`ektlar  bilan  yuzaki  tanishishga  yordam  beradi. 

Bunda ob`ektning ayrim qismlari ajratiladi, ularning hususiyatlari aniqlanadi, oddiy 

o`lchashlar va umumiy yuzasidagi narsalar qayd qilinadi. Bu usul tadqiqot ob`ektini 

o`rganishga  imkon  beradi,  lekin,  uning  mohiyatini  ochib  berishga  kamlik  qiladi. 

Ob`ektning  mohiyatini  o`rganish  uchun  gumanitar-nazariy  tahlil  va  sintez 

ishlatiladi. Ob`ektning  mohiyatiga  chuqurroq  kirib borishda  esa  tuzilmaviy-genetik 

tahlil va sintez qo`l keladi. Bunda tadqiqot ob`ekti mohiyatining barcha tomonlariga 

ta`sir ko`rsatuvchi asosiy va eng muhim usullar ajratiladi.  



Deduktsiya 

(lot.


 deduction 

–“keltirib chiqarish”)



 

va

 induktsiya

 (lot. 

induction

 

–  umumlashtirish,  yig’ish)  tadqiqot  ob`ektini  o`rganishda  va  mantiqiy  xulosalar 



chiqarishda o`ziga xos tahlil va sintez hisoblanadi.  


10 

 

Deduktsiya umumiydan xususiyga bo`lgan mantiqiy xulosalarga asoslanadi. 



U  matematika  va  mexanikaning  qonunlarini  yaratishda  qo`llaniladi.  Induktsiya  

deduktsiyaga  qarama-qarshi  bo`lib,  mantiqiy  xulosalar  xususiydan  umumiyga 

tomon  amalga  oshiriladi.  Bu  ikki  usullar  ham  bir-biri  bilan  bog’liq  va  bir-birini 

to`ldiradi. Induktsiya taxminiy bilimlar beradi, deduktsiya esa, yangi, aniq va to`g’ri 

bilimlarni egallashga zamin yaratadi.  

Ilmiy  ijodda 



analogiya

  deb  ataluvchi  nazariy  metod  katta  rol  o`ynaydi. 

Analogiya 

taqqoslash 

va 


modellashtirish

  bilan  uzviy  bog’liq.  U  yoki  bu  jarayon 

yoki  hodisani  o`rganishda  uning  boshqa  fan  sohasidagi  analogi,  ya`ni  o`xshashini 

topish  evristik  jihatdan  muhim  va  unumlidir.  Masalan,  e.Rezerford  Quyosh 

sistemasining  tuzilishi  bilan  og’ir,  musbat  zaryadli  yadro  va  uning  atrofida 

aylanuvchi  engil,  manfiy  zaryadli  elektronlardan  tashkil  topgan  atom  tuzilishi 

o`rtasidagi analogiya metodiga tayanib, metall fol’gada al’fa zarralarning tarqalishi 

haqidagi o`z kashfiyotini yaratdi, bu kashfiyot esa, o`z navbatida, kvant fizikasining 

jadal rivojlanishiga turtki berdi. 

 

Modellashtirish 

usulida  tadqiqot  ob`ektining  asosiy  hossalari  sun`iy 

sistema,  ya`ni  modelda  o`rganiladi.  Model  ob`ekt  bilan  ko`p  jihatdan  o`hshash 

bo`ladi, ular orasida deyarli farq bo`lmaydi.  

Modellashtirishning tuzilmasi quyidagichadir:  

 

Masalaning qo`yilishi 



 

Modellashtirishni yaratish va tanlash 



 

Modellashtirishni o`rganish 



 

Model bo`yicha olingan bilimlarni originalga ko`chirish. 



Gepotetik  usul

  –  gipotezani  ishlab  chiqishga  asoslanadi.  U  amaliy  fanlar 

uchun asosiy metod hisoblanadi, ilmiy eksperimentda qo`llaniladi.  

Ideallashtirish

  deb  –  amaliy  jihatdan  mavjud  bo`la  olmaydigan  ob`ektlarni 

fikran  xayolda  qurish  jarayoniga  aytiladi.Uning  maqsadi  real  ob`ektlarni  ularga 

tegishli  bo`lgan  xossalardan  hayolan  mahrum  qilish  va  gipotetik  hossalar  bilan 

to`ldirishdar.  Har  qanday  ideallashtirish  faqat  ma`lum  bir  chegarada  amalga 

oshirilishi mumkin. 




11 

 


Download 329,6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish