Ma’ruza №2: Axborot infratuzilmasini fizik ximoyasini ta’minlash. Sodda shifrlash algoritmlari. Ma’lumotlarni shifrlash va arxivlash vositalari

O'z-o'zidan ochiladigan arxiv
nomini oldi 
SFX arxivi
(O'z-o'zidan chiqarish). 
Ushbu turdagi arxivlar odatda EXE fayl formatida yaratiladi. 
Ko'pgina arxivlash dasturlari fayllarni diskka tushirish yo'li bilan ochadi, ammo ular 
ham bor, ular to'plangan bajariladigan modul (dastur) yaratish uchun mo'ljallangan. 
Bunday qadoqlash natijasida bir xil nomli va kengaytmali dastur fayli yaratiladi, u 
RAMga yuklanganda o'z-o'zidan chiqariladi va darhol ishga tushadi. Shu bilan birga, 
dastur faylini paketdan chiqarilgan formatga teskari aylantirish ham mumkin. Bu 
arxivlarga Upx, PKLITE, LZEXE dasturlari kiradi. 
Windows operatsion tizimining yordamchi dasturlari tarkibiga kiruvchi EXPAND 
dasturi Microsoft tomonidan taqdim etilgan dasturiy mahsulotlar uchun fayllarni 
ochish uchun ishlatiladi. 
Arxiv dasturini boshqarish usullari.
Arxivlovchi dasturi quyidagi usullardan 
biri bilan boshqariladi: 
- arxivlovchi dasturining nomi, boshqaruv buyrug'i va uning konfiguratsiya kalitlari, 
shuningdek arxiv va manba fayllar nomlarini o'z ichiga olgan ishga tushirish 
buyrug'i shakllanadigan buyruq qatoridan foydalanish; 
- dasturni ishga tushirgandan so'ng paydo bo'ladigan va foydalanuvchi uchun 
qulayroq ish muhitini yaratadigan menyu va funktsiya tugmachalari yordamida 
boshqarish imkonini beruvchi o'rnatilgan qobiq va dialog panellaridan foydalanish; 
- Windows operatsion tizimidagi Explorer kontekst menyusidan foydalanish. 
Axborotni siqish algoritmlarini ishlab chiqish amaliy matematikaning tarmoqlaridan 
biriga kiradi. Ular tabiiy ortiqchalikni bartaraf etish tamoyiliga asoslanadi. 
Axborotni siqish usullari an'anaviy ravishda bir-biriga mos kelmaydigan ikkita 
sinfga bo'linadi: 
yo'qotadigan siqilish
va 
yo'qotishsiz siqish
. 
Yo'qotilgan siqilish
siqilgan arxivni ochgandan so'ng, boshida bo'lganidan bir oz 
farq qiladigan ma'lumotlar olinadi. Shubhasiz, siqish nisbati qanchalik katta bo'lsa, 
yo'qotish miqdori shunchalik katta bo'ladi va aksincha. 
Albatta, bunday algoritmlar matnli hujjatlar, ma'lumotlar bazasi jadvallari va 
dasturlarga taalluqli emas. Oddiy formatlanmagan matndagi ozgina buzilishlar 
qandaydir tarzda saqlanib qolishi mumkin, ammo dasturda kamida bitta bitning 
buzilishi uni mutlaqo ishlamay qoldiradi. 
Shu bilan birga, o'n barobar siqishni olish uchun ma'lumotlarning bir necha foizini 
qurbon qilishingiz mumkin bo'lgan ma'lumotlar mavjud, masalan, fotosuratlar, 

---

video va audio materiallar. Bunday ma'lumotlarni siqish va keyinchalik 
dekompressiyalash paytida ma'lumotlarning yo'qolishi qandaydir qo'shimcha 
"shovqin" paydo bo'lishi sifatida qabul qilinadi. 
Yo'qotilgan 
siqish 
algoritmlari 
kabi 
algoritmlarni 
o'z 
ichiga 
oladi