Маъruza №2 2-mavzu. Sintetik yoqilg‘ilar olish uchun xomashyolar

Dunyo bo'yicha neft zaxiralari (01.01.2019 yil holatiga)²

Mamlakat	Neft zaxiralari, milliard barrel	Dunyo bo’yicha zaxira % da
Venesuela*	303,3	17,5
Saudiya Arabistoni	297,7	17,2
Kanada**	167,8	9,7
Eron	155,6	9,0
Iroq	147,2	8,5
Rossiya	106,2	6,1
Quvayt	101,5	5,9
BAA	97,8	5,7
AQSh	61,2	3,5
Liviya	48,4	2,8
Nigeriya	37,5	2,2
Qozog’iston	30,0	1,7
Xitoy	25,9	1,5
Qatar	25,2	1,5
Braziliya	13,4	0,8
Boshqalar	110,9	6,4
Hammasi	1729,6	100

* 261,4 milliard barrelni tashkil etadi. Orinoko daryosi kamarining og'ir nefti hisobiga

** 162,3 milliard barrelni tashkil etadi. Kanadaning qumli neftlari hisobiga

Endi kimyoviy usulda sintetik yoqilg’ilar olish uchun asos hisoblangan xomashyolarning ayrimlari bilan tanishib chiqsak.

Tabiiy gaz

Tabiiy gaz ham neft singari jahon iqtisodida va insoniyat turmushida muhim rol o’ynovchi boylik hisoblanadi. Ammo tabiat bu ne’matni yer yuzi bo’ylab bir xil taqsimlamagan.

Dunyo bo'yicha tasdiqlangan gaz zaxiralari 2014 yilda taxminan 187,1 trln m³ ni tashkil etgan, agar biz ularga ochilmagan zaxiralarni taxminan 120 trln m³ ni qo'shsak, Dastlabki hisob-kitoblar bo’yicha umumiy gaz zaxirasi 300 trillion m³ dan ortiqni tashkil etadi.

Dunyoda tabiiy gazning isbotlangan zaxiralari bo’yicha yetakchi davlatlarga oid turli xil ma’lumotlar uchraydi. Kimdir bu borada Rossiyani birinchilikka qo’ysa, yana qaysidir tadqiqot markazining hisob–kitoblariga ko’ra Eron bu borada mutlaq yetakchi. Shuningdek Qatar va hatto Turkmanistonni ham tabiiy gazga eng boy hisoblovchi tashkilotlar bor.

Quyida e’tiboringizga sohaga oid tadqiqotlar va qazish ishlari borasida katta tajribaga ega bo’lgan British Petroleum transnatsional neftegaz kompaniyasi hamda Jahon energetikasining statistik tahlili (Statistical Review of World Energy) ma’lumotlari asosidagi 2018 yilda tuzilgan gazga (shu jumladan slans gaziga ham) eng boy davlatlar reytingi taqdim etiladi.

1. 
   Rossiya – 47,8 trln kub.metr
   
2. 
   Eron – 33,72 trln kub.metr
   
3. 
   Qatar – 24,07 trln kub.metr
   
4. 
   AQSh – 8,7 trln kub.metr
   
5. 
   Saudiya Arabistoni – 8,6 trln kub.metr
   
6. 
   Turkmaniston* – 7,5 trln kub.metr
   
7. 
   BAA – 6,1 trln kub.metr
   
8. 
   Venesuela – 5,7 trln kub.metr
   
9. 
   Ngeriya – 5,47 trln kub.metr
   
10. 
    Xitoy – 5,44 trln kub.metr
    

* Ayrim ma’lumotlarga qaraganda Turkmaniston 17,5–25 trln. kub.metr zaxiraga ega. Ammo bu davlatda ko’p ma’lumotlar oshkor qilinmasligi bois raqamlar farqlanadi.

Tabiiy gazdan sintetik suyuq yoqilg'i ishlab chiqarish iqtisodiy jihatdan foydali, chunki gazni tashish boshqa xomashyolarga nisbatan oson. Mavjud texnologiyalar tabiiy gazni bosqichma-bosqich qayta ishlab metanolni hosil qilish va uni yuqori sifatli benzin va dizel yoqilg'isiga o'tkazishga imkon beradi (MTG – Methanol-to-Gasoline)-( MB - Metanoldan Benzinga) 2.1-rasm.