Маъruza №2 2-mavzu. Sintetik yoqilg‘ilar olish uchun xomashyolar

2.2. Kimyoviy usulda sintetik yoqilg’ilar olish uchun xomashyolar va ularning zaxiralari

Sintetik yoqlig’ilar olishning iqtisodiy samaradorligi, afzalligi va kamchiliklari ko’pgina adabiyotlarda neftdan olingan yoqig’ilarga nisbatan taqqoslanadi. Shunday ekan sintetik yoqilgilar olish uchun asos hisoblangan xomashyolarni zaxirasini taqqoslash uchun dastavval dunyodagi neft zahirasini bilishimiz kerak bo’ladi.

Neft qayta tiklanmaydigan resursdir. O’rganilgan neft zaxiralari (2004 yil uchun) 210 milliard tonna (1200 milliard barrel), o’rganilmagan zahiralar 52–260 milliard tonna (300–1500 milliard barrel) deb baholangan. 1973 yil boshiga kelib, dunyoda tasdiqlangan neft zaxiralari 100 milliard tonnaga (570 milliard barrel) baholandi (chet elda e’lon qilingan neft zaxiralari to’g’risidagi ma’lumotni e’tiborsiz qoldirish mumkin). Shunday qilib, o’tmishda qidirib topilgan zaxiralar o’sdi. Hozirgi paytda ular kamaytirilmoqda.

2018 yilda dunyo bo’yicha neft qazib olish 2006 yiliga nisbatan qariyb 3,8 milliard tonna yoki yiliga 30 milliard barrelni tashkil etadi. Shunday qilib, hozirgi iste’mol qilish darajasi bo’yicha, qidirib topilgan neft taxminan 40 yil, o’rganilmagan – yana 10–50 yil davom etadi. Neft iste’moli ham o’sib bormoqda – so’nggi 35 yil ichida u yiliga 20–30 milliard barrelgacha o’sdi.

2019 yil 1 yanvar holatiga ko'ra, tasdiqlangan neft zaxiralarining atigi 80 foizi sakkiz mamlakatda to’g’ri kelgan. Ulardan oltitasi OPEK ga a'zosi bo'lib, faqat ikkitasi (Kanada va Rossiya) OPEK ga a'zosi emas. Tasdiqlangan zaxiralar bo'yicha dunyo yetakchisi Venesuela (asosan og'ir neft ya’ni bitumli neft tufayli). Agar biz faqat engil an'anaviy neftni hisobga olsak, unda Yaqin Sharq mamlakatlari shubhasiz etakchi bo'ladi. Birgalikda ular tasdiqlangan neft zaxiralarining 48,3 foizini tashkil qiladi¹.