Ma’ruza №12 qo'shma gap va uning turlari

1. Vatanimizning kelajagi shuning uchun ham buyukki, unda yashayotgan aholining katta qismini yoshlar tashkil etadi. (Azim Suyun) 2. Erta eksang, erta o'rasan. (Maqol)
2-topshiriq. Bosh va ergash gaplarni aniqlashga harakat qiling.
Bilib oling. Ergashgan qo'shma gaplar, tarkibida nechta gap bo'lishidan qat'iy nazar, doimo ikki qismdan tashkil topadi: 1) bosh gap; 2) ergash gap. Mazmuni izohlanayotgan gap bosh gap, bosh gap mazmunini izohlayotgan gap ergash gap hisoblanadi.
Ergashgan qo’shma gaplar, asosan, □←○ yoki ○→□ qolipida ifodalanadi.

Eslab qoling. Ergashgan qo'shma gaplar tuzilishiga ko'ra so'z birikmalariga o'xshaydi. So'z birikmasi tarkibidagi so'zlar nechta bo'lishidan qat'iy nazar, doimo ikki qismdan - hokim va tobe so'zlardan tashkil topadi.
Qo'shma gap qismlarining qaysisi bosh gap, qaysisi ergash gap ekanligini aniqlang.
1. Agar arqondan qo'llari chiqib ketsa, to tuman tarqalguncha yo'l topolmay sarson bo'lib yuraveradilar. (Said Ahmad) 2. Shuni mamnuniyat bilan ta'kidlaymanki, mening kasb tanlashimga otamning do'mbirasi sababchi bo'lgan. (Murod Muhammad Do'st) 3. Topgan ohro'ni yo'qotmaslik shart, chunki obro' ko'ylak emaski, yangisini bozordan olsang. (Omon Maxtor) 4. Birinchi qaldirg'och parvozini ko'rgan kishi qanday sevinsa, Avaz ham bundan shunday quvonadi. (S. Siyoyev) 5. Shuni bilingki, bitta so'zning tig'i yuzta shamshirdan o'tkirroqdir. 6. Inson qanchalik kamtar bo'lsa, u shunchalik maqtovga loyiqdir. 7. Kimning yuragida yaxshilik bo'lsa, u doimo boshqalarga yaxshilikni ravo ko'radi. 8. Hamisha to'g'rilar yonida bo'linglar, chunki ular hech qachon sizni noto'g'ri yo'lga boshlamaydi. 9. Til tinch bo'lsa, bosh salomat bo'ladi. ("Otalar so'zi")

ERGASH GAPNI BOSH GAPGA BOG'LOVCHI VOSITALAR

1-topshiriq. Quyidagi qo'shma gap qolipida gaplar tuzing.
2-topshiriq. Ergash gapni bosh gapga bog'lovchi vositalarini aniqlang.
1) Agar…………-sa, 2) -ki, …………………..
3) , chunki………….. 4) …………… , shuning uchun _____________